न्यायकोशः /374

३२०
 
न्यायकोशः ।
 
• इति तौतातिताः । नेति वैशेषिकादयः इति ( न्या० दी० पृ० ४ ) ।

[ ख ] द्रव्यगुणकर्मनिष्पत्तिवैधर्म्यादभावस्तमः ( वै० ५/२/१९ ) ।

उद्भूतरूपवद्यावत्तेजः संसर्गाभाव इत्यर्थः ( वै० उ० ५/२/२० ) ।

ग स्वपरप्रकाशकतेज: सामान्याभावः । यथा अदस्त्वया नुनम

इत्यादौ । [घ ] नीलरूपारो पवि शिष्टतेजःसंसर्गाभव

तमः । आसादितस्य तमसा नियतेर्नियोगात् ( माघ० स० ४ श्लो० ३४/

( न्या० दी० पृ० ८ ) । [ङ ] भाभावः । द्रव्यगुणकर्मनिष्पत्ति
 
।
 

भावस्तत्रैव देशे तम इत्यभिलप्यते । एवं च सति गच्छता द्रव्येण तेजस

आवरणात् आवरकस्य द्रव्यस्य च गमनात् सुतरामेव तमसोपि

भ्रम उपपद्यत इति ( त० व० ) । तेजसो द्रव्यान्तरेणावरणाच (

५/२/२० ) । तदर्थश्च गच्छता द्रव्यान्तरेणावृते तेजसि पूर्वदेशानुपक
 
गति
 

गति (दे०
 
वास्तवी तत्र गतिः । किं च नील नभः इति प्रतीतिवत् तमसि नीत

पवत्ताप्रतीतिरपि भ्रम एव इति । अत्रायं तर्कः तमो यदि गतिमतवाद
 

म्भादग्रिमदेशे चोपलम्भात्तेजोभावस्य गच्छद्रव्यसाधर्म्याद्गतिभ्रमः / न
 
•
तेजो[^१]भावविषयकचाक्षुषसाक्षात्कारविषयो न स्यात् इति । यद्वा

यदि गतिमत्स्यात् तेजोभावाविषयकचाक्षुषसाक्षात्काराविषय
 

तो
 
इति । अथवा तमो यदि तेजोभिन्नत्वे सति गतिमत्स्यात्
 

न त्याद
 
तेजोभावनि
 
ارے
 

षयकसाक्षात्कार विषयगतिमन्न स्यात् इति ( न्या० दी० पृ०

वि० १ । १ । ५ ) । अत्रेदमवधेयम् । आलोकस्यान्यत्र चाक्षुषप्रत्यक्षेस

रूपवद्रव्यान्तरं इति भट्टा वेदान्तिनः सांख्या: कन्दलीकारावाहुः ।

रित्वेपि तमः प्रत्यक्षे न तत्सहकारस्यावश्यकता वस्तुस्वाभाव्याद

तमसः पृथिव्यामन्तभोवः । अथवा दशमं द्रव्यमतिरिक्तमेव

भट्टमीमांसकानामाशयः इति । तमसो भावत्वमङ्गीकुर्वाणानां

बोध्यम् । आरोपितं नीलरूपमिति श्रीधराचार्याः
 
सहका-
तदिन
 

रूपदर्शनाभाव
 
सं० पृ० २२९ औलु० ) ( वै० वि० १/१/५ ) । अज्ञानं
 

[^१] अभावः इति पदच्छेदः ।
 
तम