न्यायकोशः /344
This page has not been fully proofread.
२९०
न्यायकोशः ।
परित्यागश्च शक्यार्थस्य येन केनापि रूपेण लक्ष्यार्थान्वयिना अनन्वपि-
त्वम् । गां बाहीकं पश्येत्यादौ गोपदस्य स
गोस्तदन्वयिदर्शनक्रियान्वयित्वम् ( ल० म० ) । तेन गङ्गायां ६
इत्यत्र गङ्गातीरत्वेन बोधेपि जहत्स्वार्थैव लक्षणा न त्वजहत्स्वाति
वदन्ति । मायावादिनस्तु शक्यार्थमनन्तर्भाव्य यत्रार्थान्तरस्य प्रतीति ।
तत्र जहलक्षणा । यथा विषं भुङ्क्त्यादौ । अत्र स्वार्थ विहाय शत्रुगृह
भोजननिवृत्तिर्लक्ष्यते (वेदान्तप० ) ।
जहद जहत्वाथ - ( लक्षणा ) [ क ] यत्र वाच्यैकदेशत्यागेक
न्वयस्तत्र जहदजहती लक्षणा । यथा सोयं देवदत्त इत्यादी अमरा
तत्त्वमसि श्वेतकेतो ( छान्दो० ६।८।७) इत्यादौ च ( त०
पृ० ३० ) (नील० ४ पृ० ३०) । अत्र जहच्च अजहच्च
• याम् इति व्युत्पत्तिद्रष्टव्या ( वाच० ) । सोयं देवदत्त इत्यादौ तत्तांश
•दानीमसंभवाद्धानम् । इदंतांशस्य संभवादहानमिति जहदजहल्लक्षण
• तत्पदवाच्ये सर्वज्ञत्वादिविशिष्टे चैतन्ये त्वंपदवाच्यस्य किंचिज्ज्ञत्वान्तर
माचक्षते नैयायिकाः ( नील० ४ पृ० ३०) । तत्त्वमसीत्यादौ
• तथा च तत्पदलक्ष्यस्य शुद्धचैतन्यस्य त्वंपदलक्ष्येण तेन सहाभेदान्वय
करणादिविशिष्टस्यामेदान्वयानुपपत्त्या उभयत्र विशेषणांशपरित्याग:/
पपत्तिरित्यभिप्रायः । इदमुदाहरणं च
जीवब्रह्मणोरैक्यं
वादिनां सिद्धान्ताभिप्रायेणास्तीति विज्ञेयम् ( नील० ४ पृ०
न्वयायोग्यत्वेपि विशेष्ये घटेन्वयः तथात्रापि विशिष्टयोरमेदान्वयात
अत्र केचिदाहुः । यथा घटः अनित्य इत्यादावनित्यत्वस्य घटत्वादान
स्वीक्रियते इति ( वेदान्तप० ) । [ ख ] वाच्यार्थैकदेश त्यागेनैक
पपत्तावपि शक्त्युपस्थापितयोर्विशेष्यमात्रयोरमेदान्वयोपपत्तौ न
वृत्तिलक्षणा ( वाच० ) । [ग मायावादिनस्तु यत्र विशिष्टवाच
शब्द: एकदेशं विहायैकदेशे वर्तते तत्र जहदजहलक्षणेत्याहुः ।
हरणं तु काकेभ्यो दधि रक्ष्यतामित्यादिकमेव । तत्र शक्यकाकल
परित्यागेनाशक्यदध्युपघातकत्व पुरस्कारेण काके अकाकेपि शब्दल
:
दी०४
स्वाय
ब्रुवतां
-1/4
۲۰//
मात्र लक्षण
। उदा
beesolt
न्यायकोशः ।
परित्यागश्च शक्यार्थस्य येन केनापि रूपेण लक्ष्यार्थान्वयिना अनन्वपि-
त्वम् । गां बाहीकं पश्येत्यादौ गोपदस्य स
गोस्तदन्वयिदर्शनक्रियान्वयित्वम् ( ल० म० ) । तेन गङ्गायां ६
इत्यत्र गङ्गातीरत्वेन बोधेपि जहत्स्वार्थैव लक्षणा न त्वजहत्स्वाति
वदन्ति । मायावादिनस्तु शक्यार्थमनन्तर्भाव्य यत्रार्थान्तरस्य प्रतीति ।
तत्र जहलक्षणा । यथा विषं भुङ्क्त्यादौ । अत्र स्वार्थ विहाय शत्रुगृह
भोजननिवृत्तिर्लक्ष्यते (वेदान्तप० ) ।
जहद जहत्वाथ - ( लक्षणा ) [ क ] यत्र वाच्यैकदेशत्यागेक
न्वयस्तत्र जहदजहती लक्षणा । यथा सोयं देवदत्त इत्यादी अमरा
तत्त्वमसि श्वेतकेतो ( छान्दो० ६।८।७) इत्यादौ च ( त०
पृ० ३० ) (नील० ४ पृ० ३०) । अत्र जहच्च अजहच्च
• याम् इति व्युत्पत्तिद्रष्टव्या ( वाच० ) । सोयं देवदत्त इत्यादौ तत्तांश
•दानीमसंभवाद्धानम् । इदंतांशस्य संभवादहानमिति जहदजहल्लक्षण
• तत्पदवाच्ये सर्वज्ञत्वादिविशिष्टे चैतन्ये त्वंपदवाच्यस्य किंचिज्ज्ञत्वान्तर
माचक्षते नैयायिकाः ( नील० ४ पृ० ३०) । तत्त्वमसीत्यादौ
• तथा च तत्पदलक्ष्यस्य शुद्धचैतन्यस्य त्वंपदलक्ष्येण तेन सहाभेदान्वय
करणादिविशिष्टस्यामेदान्वयानुपपत्त्या उभयत्र विशेषणांशपरित्याग:/
पपत्तिरित्यभिप्रायः । इदमुदाहरणं च
जीवब्रह्मणोरैक्यं
वादिनां सिद्धान्ताभिप्रायेणास्तीति विज्ञेयम् ( नील० ४ पृ०
न्वयायोग्यत्वेपि विशेष्ये घटेन्वयः तथात्रापि विशिष्टयोरमेदान्वयात
अत्र केचिदाहुः । यथा घटः अनित्य इत्यादावनित्यत्वस्य घटत्वादान
स्वीक्रियते इति ( वेदान्तप० ) । [ ख ] वाच्यार्थैकदेश त्यागेनैक
पपत्तावपि शक्त्युपस्थापितयोर्विशेष्यमात्रयोरमेदान्वयोपपत्तौ न
वृत्तिलक्षणा ( वाच० ) । [ग मायावादिनस्तु यत्र विशिष्टवाच
शब्द: एकदेशं विहायैकदेशे वर्तते तत्र जहदजहलक्षणेत्याहुः ।
हरणं तु काकेभ्यो दधि रक्ष्यतामित्यादिकमेव । तत्र शक्यकाकल
परित्यागेनाशक्यदध्युपघातकत्व पुरस्कारेण काके अकाकेपि शब्दल
:
दी०४
स्वाय
ब्रुवतां
-1/4
۲۰//
मात्र लक्षण
। उदा
beesolt