न्यायकोशः /210
This page has been fully proofread once and needs a second look.
ददातीत्यादौ विप्रे गोस्वामित्वभागितयेच्छा विषयत्वमुद्देश्यत्वम् (वै०
सा० द० सु० पृ० १९४ ) । [घ ] प्रकृतत्वम् ( दीधि ० २ पृ०
१६७ ) । यथा उद्देश्यानुमितिहेतुलिङ्गपरामर्शप्रयोजकेत्यादौ ( चि० २
प्रतिज्ञाग्रन्थ० ) । [ङ ] शाब्दिकाश्च यच्छन्दप्रतिपाद्यत्वे सति
सिद्धत्वेन प्रतीयमानत्वे सत्यनुवाद्यत्वमुद्देश्यत्वमिति बदन्ति । [च]
मानान्तरप्राप्तत्वे सति विधेयान्वयित्वेन निवेश्यत्वमिति मीमांसकाः । [
मानसापेक्षो विषयत्वाकार उद्देश्यत्वम् ( जै० न्या० अ० १ पा० ४
अधि० ६ ) ।
०
<उद्धोधकत्वम्
स्मृतिप्रयोजकत्वम् । यथा प्रणिधान
त्वम् ( गौ० ३।२।४२ ) । उद्बोधकानि च प्रणिधानादीनि स्मृतिजन
संस्कारस्य सहकारीणि भवन्ति। अत्रेदं बोध्यम् । उद्बुद्ध एव संस्कारः
•
स्मृतिं जनयति । तत्रोद्बोधश्च सहकारिलाभ: ( त० मा० पृ० ३७) ।
•
स्मृतिजननाय संस्कारोद्दीपनम् ( वाच ० ) । स्मृतिप्रयोजकत्वं च कारण-
कारणतावच्छेदकसाधारणं ज्ञेयम् । तेन प्रणिधानादिषु कस्यचित्स्वरूप -
सतः कस्यचिज्ज्ञातस्यापि स्मारकत्वेपि नासंग्रहः । उद्बोधने च एक
संबन्धिज्ञानमपरसंबन्धिस्मारकम् इति प्रायिको नियमो द्रष्टव्यः ।
<उद्भवः
१ [ क ] बाह्यैकैकेन्द्रियग्रहणयोग्यगुणत्वात्मक उपाधिः । स च
रूपादिविशेषगुणगतो जातिविशेष एव रूपत्वादिव्याप्यः । अयं च
उद्भूतत्ववदस्यार्थोनुसंधेयः । [ग] अनुद्भवाभावोद्भव
रूपप्रत्यक्ष प्रयोजक इति ज्ञेयम् (वै० उ० ४।११८ ) । [ख]
(वै० उ० ४।११८) । २ उत्पत्तिः ( मिता० अ० ३ पृ० ३९ ) ।
•
यथा विष्णुपादोद्भवा गङ्गा इत्यत्र स्थैर्य चतुर्थे त्वङ्गानां पञ्चमे शोणितोद्भवः
( याज्ञ० स्मृ० अ० ३ श्लो० ८० ) इत्यादौ च ( वाच० ) ।
<उद्भूतत्वम्
[ क ] प्रत्यक्षत्वप्रयोजको धर्मविशेष: ( त० दी० १.५०
१३) । स च रूपत्वव्याप्यजातिमत्त्वम् ( चि० १) । इयं जातिश्च
घटादिगतकादिवृत्तिरिति विज्ञेयम् । उद्भुतत्वं च केषुचित् रूपरसगन्ध-
--)
1