न्यायकोशः /158
This page has not been fully proofread.
१०४
न्यायकोशः ।
तन्तुसंयोगस्य एकस्मिन् तन्तौ प्रत्यासत्तिरस्ति इति लक्षणसमन्वयो बोध्यः
। (( मु० १ पृ० ५० ) । इयं च असमवायिकारणता लध्वी इति संज्ञां
लभते । लघुप्रतिपत्तिकत्वात् ( वै० उ० २ । १ । २२ ) । द्वितीया यथा
• तन्तुरूपाणां पटरूपं प्रति कारणता (वै० उ० २।१।२२) (५/२/२
( त० मा० पृ० ४ ) । तथाहि स्वगतरूपादिकं प्रति समवायिकार
पटः । तेन सह तन्तु रूपस्यैकस्मिन्तन्तौ प्रत्यासत्तिरस्तीत्यसमवायिकारण
संगच्छते ( मु० १५० ५० ) । इयं च असमवायिकारणता महत
इति संज्ञां लभते । गुरुप्रतिपत्तिकत्वात् ( वै० उ० २।१।२२ ) ।
- ज्ञानाद्यतिरिक्तभावकार्यासमवायिकारण
(लव्
स्पर्श,
(ल
व० पृ० ३७ ) । असमवायिकारणगुणाश्च रूपम् रसः गन्धः र
एकत्वम् परिमाणम् एकपृथक्त्वम् स्नेहः शब्दः स्थितिस्थापकश्चेति ।
( भा० प० गु० श्लो० ८८) (मु० दि० गु० पृ० १९४)/
"आत्मविशेषगुणानां कुत्राप्यसमवायिकारणत्वं नास्तीति नियमेन तेषामस
मवायिकारणत्ववारणाय ज्ञानाद्यतिरिक्तेति गुणविशेषणम् ( मुक्ता० १
पृ० ५०-५१ ) ।
(
हेतु:
12
असाधारण: – १ ( हेत्वाभासः ) [क] सपक्षविपक्षव्यावृत्तो
( चि० २ पृ० ८७ ) । [ख] सपक्षविपक्षव्यावृत्तत्वे सति पक्षवृत्तिः ।
१० वृ० ११२१४ ) ( भा०प० २ श्लो० ७४ ) ( त० सं० )
• यथा शब्दो नित्यः शब्दत्वादिति । अयं चानैकान्तिकप्रभेद इति
लक्षणं तु वक्ष्यमाणमसाधारणत्वमेव । अत्र सपक्षो निश्चितसाध्यवान् ।
• विपक्षो निश्चितसाध्याभाववान् । पक्षः संदिग्धसाध्यवान् इत्यर्थो बोष्यः
( गो० वृ० ११४५ ) । इदं लक्षणद्वयं च ( क ख - इत्यत्र विद्यमानम्)
'प्राचीनमतानुसारेणेति विज्ञेयम् । तन्मते पक्षवृत्तित्वे सति साध्यव्या
ज्ञेयम् ।
30:
3
.
Liv
• साध्यासामानाधिकरण्यरूपोन्वयव्याप्तिग्रह विरोधी । इदं च साक्षादनुमि
¨पकीभूताभावप्रतियोगित्वमेवासाधारण्यम् । विरोधस्तु हेत्वाभासदोषः ।
• तिविरोधि ( दीधि ० २ पृ० १९७ ) । तद्विरोधित्वं
•त्वशब्दव्याख्यानावसरे प्रदर्शयिष्यते । अत्र शब्दत्वं हि सपक्षाद्वग नादे
च असाधारण
न्यायकोशः ।
तन्तुसंयोगस्य एकस्मिन् तन्तौ प्रत्यासत्तिरस्ति इति लक्षणसमन्वयो बोध्यः
। (( मु० १ पृ० ५० ) । इयं च असमवायिकारणता लध्वी इति संज्ञां
लभते । लघुप्रतिपत्तिकत्वात् ( वै० उ० २ । १ । २२ ) । द्वितीया यथा
• तन्तुरूपाणां पटरूपं प्रति कारणता (वै० उ० २।१।२२) (५/२/२
( त० मा० पृ० ४ ) । तथाहि स्वगतरूपादिकं प्रति समवायिकार
पटः । तेन सह तन्तु रूपस्यैकस्मिन्तन्तौ प्रत्यासत्तिरस्तीत्यसमवायिकारण
संगच्छते ( मु० १५० ५० ) । इयं च असमवायिकारणता महत
इति संज्ञां लभते । गुरुप्रतिपत्तिकत्वात् ( वै० उ० २।१।२२ ) ।
- ज्ञानाद्यतिरिक्तभावकार्यासमवायिकारण
(लव्
स्पर्श,
(ल
व० पृ० ३७ ) । असमवायिकारणगुणाश्च रूपम् रसः गन्धः र
एकत्वम् परिमाणम् एकपृथक्त्वम् स्नेहः शब्दः स्थितिस्थापकश्चेति ।
( भा० प० गु० श्लो० ८८) (मु० दि० गु० पृ० १९४)/
"आत्मविशेषगुणानां कुत्राप्यसमवायिकारणत्वं नास्तीति नियमेन तेषामस
मवायिकारणत्ववारणाय ज्ञानाद्यतिरिक्तेति गुणविशेषणम् ( मुक्ता० १
पृ० ५०-५१ ) ।
(
हेतु:
12
असाधारण: – १ ( हेत्वाभासः ) [क] सपक्षविपक्षव्यावृत्तो
( चि० २ पृ० ८७ ) । [ख] सपक्षविपक्षव्यावृत्तत्वे सति पक्षवृत्तिः ।
१० वृ० ११२१४ ) ( भा०प० २ श्लो० ७४ ) ( त० सं० )
• यथा शब्दो नित्यः शब्दत्वादिति । अयं चानैकान्तिकप्रभेद इति
लक्षणं तु वक्ष्यमाणमसाधारणत्वमेव । अत्र सपक्षो निश्चितसाध्यवान् ।
• विपक्षो निश्चितसाध्याभाववान् । पक्षः संदिग्धसाध्यवान् इत्यर्थो बोष्यः
( गो० वृ० ११४५ ) । इदं लक्षणद्वयं च ( क ख - इत्यत्र विद्यमानम्)
'प्राचीनमतानुसारेणेति विज्ञेयम् । तन्मते पक्षवृत्तित्वे सति साध्यव्या
ज्ञेयम् ।
30:
3
.
Liv
• साध्यासामानाधिकरण्यरूपोन्वयव्याप्तिग्रह विरोधी । इदं च साक्षादनुमि
¨पकीभूताभावप्रतियोगित्वमेवासाधारण्यम् । विरोधस्तु हेत्वाभासदोषः ।
• तिविरोधि ( दीधि ० २ पृ० १९७ ) । तद्विरोधित्वं
•त्वशब्दव्याख्यानावसरे प्रदर्शयिष्यते । अत्र शब्दत्वं हि सपक्षाद्वग नादे
च असाधारण