न्यायकोशः /128
This page has been fully proofread once and needs a second look.
न्यायकोशः ।
भ्युपगत मित्यादावभ्युपगमः ( गौ० वृ० १ । १२।३१ ) ।
<अभ्युपगमसिद्धान्तः
( सिद्धान्तः ) [क] अपरीक्षिताभ्युपगमात्तद्वि-
शेषपरीक्षणमभ्युपगमसिद्धान्तः (गौ० ११ १२ १३ १ ) । यत्र किंचिदर्थजात्-
१.. मभ्युपगम्यते–अस्तु द्रव्यं शब्दः स तु नित्योधानित्य इति द्रव्यस्य सतो
नित्यता अनित्यता वा तद्विशेषः परीक्ष्यते सोभ्युपगमसिद्धान्तः खबु -
द्व्यतिशयचिख्यापयिषया परबुद्ध्यवज्ञानाच्च प्रवर्तत इति ( वात्स्या
1 . १।१।३१ ) । [ख] साक्षादसूत्रिताभ्युपगमः । यथा मनस इन्द्रियत्व-
मिति (गौ० वृ० १ । १ । ३१ ) । [ग ] तन्त्रान्तरसिद्धः स्वयमभ्यु-
पगतः । यथा वैशेषिकाभ्युपगतस्य मनसीन्द्रियत्वस्य नैयायिक्रेनाभ्यु-
पगम इति ।
-
<अमषेः
( दोषः ) कृतापरावे असमर्थस्य द्वेष: ( गौ० वृ० ४।१।३ ) ।
<अमावास्या
सूर्याचन्द्रमसोर्यः परः संनिकर्षः सा तिथिः (पु० चि० ३३ ) ।
-
-
<अमुर्तगुणत्वम्>
[क] मूर्तगुणवृत्तिः संस्कारत्वान्या गुणत्वव्याप्या च या
जातिस्तच्छून्यगुणत्वम् । अत्र तादृशी जातिः रूपत्वरसत्वादिर्भवति । तच्छ्र-
अन्यत्वं बुद्धयादौ वर्तत इति लक्षणसमन्वयः । अमूर्तगुणाच बुद्धिः
( सुखम् दुःखम् इच्छा द्वेष प्रयत्नः धर्मः अधर्मः भावना शब्दश्चेति
( दश सन्ति ( भा० प० गु० १९२ ) । [ख ] मूर्तताभावव्याप्यता-
:
वच्छेदिका परिमाणावृत्तिश्च या जातिस्तद्वत्त्वम् ( दि० गु० १९२ ) ।
० यत्र यत्र बुद्धयादयः अमूर्तगुणास्तत्र तत्र मूर्तत्वाभाव इति नियमेन
[ग] मूर्तावृत्तिः संख्यादिपञ्चकभिन्नो यो गुणस्तत्त्वम् (ल० व०३६) ।
बुद्धित्वसुखत्वादिजातिर्मूर्तत्वाभावस्य व्याप्यतावच्छेदिका भवतीति बोध्यम् ।
<अयथार्थबुद्धिः
-
(बुद्धिः ) [ क ] अर्थव्यभिचार्यप्रमाणजन्यं ज्ञानम्
( त० भा० ) । अत्रायथार्थत्वं च तदभाववति तत्प्रकारकत्वम् ।
[ख] प्रमाणाभासजन्यं ज्ञानम् ( त० कौ० ६ ) । [ग] तच्छ्रन्ये
तन्मति: ( भा० प० गु० श्लो० १२८ ) । घ यत्र यन्नास्ति तत्र
तस्य ज्ञानम् । ङ तदभाववति तत्प्रकारकं ज्ञानम् ( चि० १।१०) ।
-