न्यायकोशः /1010

९५६
 
न्यायकोशः ।
 
कटे शेते गुरौ वसति इत्यादि । द्वितीयस्योदाहरणं मोक्षे इच्छास्तीति ।

तृतीयस्योदाहरणं तु तिलेषु तैलम् इति । अत्राद्यं सामीप्यसंबन्धनिबन्ध-

विषयता संबन्ध निरूपकम् । तृतीयमाधेयव्याप्यतावच्छेदकयावदवयव-

नम् । आधेयव्याप्यतावच्छेदक यत्किंचिदवयवकम् इति यावत् / द्वितीयं

कम् । कटे शेते इत्यत्र परम्परया कटाभिन्नाश्रयकः शयनानुकूलो व्यापार:

इति बोधः । एवमन्यत्राप्यूह्यम् (वै० सा० द० सुबर्थ ० पृ०

२ कचित् निरूपकत्वम् निरूप्यत्वं वा सप्तम्यर्थः । यथा भूतले

( काव्यप्र० १) इत्यादौ हेतुतायाम् उद्भवपदार्थोत्पत्तिनिरूपितत्वं सप्तम्या,

घटः इत्यादौ भूतलपदोत्तरवर्तिसप्तम्या अर्थः । यथा वा इति हेतुस्तदु

बोध्यते । ३ कचित् अवच्छेद्यताविशेषः । यथा वीणायां शब्दः क

११६) । ४ निमित्तत्वम् । यथा चर्मणि द्वीपिनं हन्ति मशकनिवृत्त

शब्द: वृक्षाप्रे कपिसंयोगः इत्यादौ सप्तम्यर्थः (ग० व्यु० का० ७१०

करोति इत्यादौ सप्तम्यर्थः ( का० व्या० पृ० ११ ) । अ
 

कद्वीपिकर्मकहननकर्ता इति बोधः । अधिकं तु निमित्तत्वशब्दव्याख्या

दृश्यम् । ५ उत्पत्तिः । यथा शरदि पुष्यन्ति सप्तच्छदाः इत्याद

सप्तम्यर्थः । अत्र शरदुत्पत्तिकपुष्पाश्रयाः सप्तच्छदाः इति वाक्य
 
Pram
८६) ।
 

चर्मोद्देश्य-
तच्च विविधम्
 
of ok
 
( का० व्या० पृ० १२ ) । ६ समानाधिकरणत्वम् । तच्च
 

कचित् कालिकम् कचित्तु दैशिकम् । तत्राद्यं समानकालीनस्वादिक ।
•
यथा वा घने वर्षति चौर आगतः इत्यादौ सप्तम्यर्थ: ( क

यथा गोषु दुह्यमानासु गतः इत्यादौ ( का० व्या० पृ० १२ //

पृ० ६-७ ) । अत्र वृष्टिसमानकालीनागमनाश्रयश्चौरः ।

( म० प्र० पृ० ७) । अत्रार्थे यस्य च भावेन भावलक्षणम् (

२।३।३७ ) इत्यनेन सूत्रेण सप्तम्यनुशिष्यते। सूत्रार्थस्तु
 
niya
 
इति बो
 

धर्मान्तरं निरुक्तस्वसामानाधिकरण्येन प्रतिपाद्यते तत्र सप्तमी इति (क
 
यस्य
 

व्या० पृ० १२ ) । यद्विशेषणकृदन्तार्थविशेषणता पन्नक्रियया कि

अन्तरस्य लक्षणं व्यावर्तनं तद्वाचकपदात्सप्तमी इति वा ।

विज्ञेयम् । वर्तमानार्थककृत्समभिव्याहारस्थले गोषु दुधमानासु गत

समानकालीनत्वम् । गोषु दोग्धव्यासु गत इत्यादिभविष्यदर्थक
 
अत्रेदम
 
' पाणि
 
ध