न्यायकोशः /1008

2023-02-26 03:13:49 by ambuda-bot

This page has not been fully proofread.

९५४

न्यायकोशः ।

-

- एकस्मिन्सूक्ते विद्यमानानां तिसृणामृचां ब्राह्मणोक्त विधान
सप्तदशधाभ्यासः ( जै० न्या० अ० ७ पा० ३ अधि० ३ ) ।
सप्तभङ्गिनयः - स्यादस्ति स्यान्नास्ति स्यादस्ति च नास्ति च स्यादवक्तव्यः
स्यादस्ति चावक्तव्यः स्यान्नास्ति चावक्तव्यः स्यादस्ति च नास्ति चावक्तव्यः
इति न्यायः ( सर्व० सं० पृ० ८२ आई० ) ।

Popul

सप्तमी – (विभक्तिः ) अधिकरणतायामाधेयत्वे वा शक्ता सुप् ( श० प्र०
श्ली० ६६ टी० पृ० ७६) । यथा गेहे पचति इत्यादौ गेहपदोत्तर-
वर्तिनी सप्तमी । अत्र आधेयत्वं सप्तम्यर्थः । तस्य च क्रियायामन्वयः ।

भुवि गच्छति इत्यादौ तु कर्तृघटितपरंपरासंबन्धावच्छिन्नारत्वमेव

सप्तम्यर्थ: ( ग० व्यु० का० ७

पृ० ११६ ) । गेहे पचतीत्यत्र

सप्तमीत्वं च पचधात्वर्थतावच्छेद करूपावच्छिन्नधर्मिकस्वार्थाधेयत्वबोधा
नुकूलप्सजातीयत्वम् । चैत्रधर्मिकस्वार्थाधिकरणत्वान्वयबोधक
समानानुपूर्वीकत्वं वा इत्यपि वदन्ति । ग्राममध्यास्ते इत्यादौ अधिकरण
बोधयन्त्यपि द्वितीयादिः न तत्र शक्ता । ग्रामाय गच्छति
कर्मत्वादिष्वेव चतुर्थ्यादिः शक्ता इति द्वितीयाचतुर्थ्यादीनां निरास
1 ( श० प्र० श्लो० ६६ टी० पृ० ७६ ) । अथ सप्तम्यर्थ उन्मते ।
११ न्यायमते आधारत्वम् आधेयत्वं वा सप्तम्यर्थः । तचाखण्डोपाभिः
इति प्राञ्च आहुः वै० सा० द० पृ० ८६ ) । नव्यास्तु

स्वरूप.

संबन्ध विशेष एव तत् इत्याहुः । अत्र विप्रतिपत्तिः सप्तम्यर्थ आधारवं
वा आधेयत्वं वा इति । तत्र अधिकरणत्वमात्रं सप्तम्यर्थः । तथा

: भूतलनिष्ठाधिकरणतानिरूपको घटः इत्याकारको बोधः । तत्र निष्ठावम्
• नव्यनैयायिकास्तु प्राग्भिरुक्तं युक्तं न । तथाङ्गीकारे तु निरूपकत्व
निरूपकत्वं च संसर्गमर्यादया भासते इति प्राञ्चो नैयायिका आहुः /
संबन्धस्य वृत्त्यनियामकत्वेन प्रतियोगितानवच्छेदकत्वात् भूतले न घंट

भूतलनिरूपिताधेयत्वाश्रयो घटः

इत्यादौ नञर्थान्वयासंभवः । अतः तत्राधेयत्वमात्रं सप्तम्यर्थः । तथा
इत्यन्वयबोधः स्वीकार्यः । तत्र निरूि
तत्वम् आश्रयत्वं च संसर्गः । इत्थं च भूतले न घटः इत्यादौ आश्रयत

.

"

इत्यादौ