2023-02-20 00:54:09 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
मान्तरीयकत्वं च तत्सत्तानियत सत्ताकत्वम् । [ ख ] अन्यार्थ प्रवृत्तस्य
नान्तरीयकफलजनकत्वमित्यपि केचिद्वदन्ति ।
अनुसंधानम् – उपनयशब्दवदस्यार्थोनुसंधेयः ( प्रशस्त ० २ पृ० २८ ) ।
अनेकत्वम् - १ एकत्वभिन्नसंख्या विशिष्टत्वम् ( दि० गु० १९२ ) । यथा-
अनेके ब्राह्मणाः सन्तीत्यादौ ब्राह्मणानामनेकत्वम् । २ अपेक्षाबुद्धिविशे
षविषयत्वम् । यथा - अस्मिन्द्रव्येनेके गुणाः सन्तीत्यादावने कत्वम् ।
अनेकद्रव्यत्वम् – अत्र अनेकं द्रव्यमाश्रयो यस्य तदनेकद्रव्यम् । तस्य भावः
इति विग्रहः (वै० उ० ४ । १ । ६ ) । [ क ] अनेकद्रव्याश्रिताश्रित-
त्वम् । स्वसमवेतसमवेतत्वसंबन्धेन नानाद्रव्यवत्त्वमित्यर्थः ( राम० १) ।
तद्यथा स्वशब्देन परमाणवो गृह्यन्ते । तत्समवेतं व्यणुकम् । तत्समवेतत्वं
व्यणुके वर्तत इति अनेन संबन्धेन परमाण्वात्मकनानाद्रव्यवस्वं त्र्यणुके-
स्तीति त्र्यणुकादीनामनेकद्रव्यत्वं विज्ञेयम् । [ ख ] अवयवबहुत्वा-
घीनमहस्त्राश्रयत्वम् (बै० उ० ४।११६ ) । [ग ] अनेकसमवे-
तसमवेतत्वम् ( वै० वि० ४।११६ ) । [ घ ] पारिमाण्डल्याभाव-
विशिष्टद्रव्यत्वम् ( सि० च० २० ) । [ङ ] अणुमिन्नद्रव्यत्वम् ( दि०
१९५४ ) । यथा प्रत्यक्षे महस्वं कारणम् । अनेकद्रव्यत्व मन्यथासिद्धम्
( मुक्ता ० १९५४ ) इत्यादौ त्र्यणुकादिघटपर्यन्तानामने कद्रव्यत्वम् ।
अनेकाश्रितगुणत्वम् – [क] एकत्वभिन्नसंख्या विशिष्टधर्मिवृत्तिगुणत्वम् ।
अनेकाश्रितगुणाश्च संयोगो विभागो द्वित्वादिका: संख्या द्विपृथक्त्वादयः
( मा०प० गु० ) । [ ख ] स्वाश्रयप्रतियोगि कान्योन्याभाव समानाधि-
करणगुणत्वमिति केचिद्वदन्ति (दि० गु० १९२) । घट: पटेन संयुक्तः
इति ब्यवहारात्संयोगस्य द्विष्टत्वं प्रतीयते । तथा च स्वं संयोगस्तदाश्रपो
घटस्तत्प्रतियोगिको योन्योन्याभाषः ( घटमेद: ) तत्समानाधिकरणत्वं
( तदाश्रयः पटस्तद्वृत्तित्वं ) संयोगे वर्तत इति संयोगादीनामनेकाश्रितत्वं
( अनेकवृत्तित्वम् ) संभवतीति बोध्यम् ( कि० टी० ) । [ग ] एक-
त्यानवच्छिन्न कृत्तिकगुणत्वमित्यपि कश्चित् ( ल० व० ३६ ) ।
अनैकान्तिक:- (हेत्वाभासः) अत्र व्युत्पत्तिः । एकस्य साध्यस्म तद्भावस्य
मान्तरीयकत्वं च तत्सत्तानियत सत्ताकत्वम् । [ ख ] अन्यार्थ प्रवृत्तस्य
नान्तरीयकफलजनकत्वमित्यपि केचिद्वदन्ति ।
अनुसंधानम् – उपनयशब्दवदस्यार्थोनुसंधेयः ( प्रशस्त ० २ पृ० २८ ) ।
अनेकत्वम् - १ एकत्वभिन्नसंख्या विशिष्टत्वम् ( दि० गु० १९२ ) । यथा-
अनेके ब्राह्मणाः सन्तीत्यादौ ब्राह्मणानामनेकत्वम् । २ अपेक्षाबुद्धिविशे
षविषयत्वम् । यथा - अस्मिन्द्रव्येनेके गुणाः सन्तीत्यादावने कत्वम् ।
अनेकद्रव्यत्वम् – अत्र अनेकं द्रव्यमाश्रयो यस्य तदनेकद्रव्यम् । तस्य भावः
इति विग्रहः (वै० उ० ४ । १ । ६ ) । [ क ] अनेकद्रव्याश्रिताश्रित-
त्वम् । स्वसमवेतसमवेतत्वसंबन्धेन नानाद्रव्यवत्त्वमित्यर्थः ( राम० १) ।
तद्यथा स्वशब्देन परमाणवो गृह्यन्ते । तत्समवेतं व्यणुकम् । तत्समवेतत्वं
व्यणुके वर्तत इति अनेन संबन्धेन परमाण्वात्मकनानाद्रव्यवस्वं त्र्यणुके-
स्तीति त्र्यणुकादीनामनेकद्रव्यत्वं विज्ञेयम् । [ ख ] अवयवबहुत्वा-
घीनमहस्त्राश्रयत्वम् (बै० उ० ४।११६ ) । [ग ] अनेकसमवे-
तसमवेतत्वम् ( वै० वि० ४।११६ ) । [ घ ] पारिमाण्डल्याभाव-
विशिष्टद्रव्यत्वम् ( सि० च० २० ) । [ङ ] अणुमिन्नद्रव्यत्वम् ( दि०
१९५४ ) । यथा प्रत्यक्षे महस्वं कारणम् । अनेकद्रव्यत्व मन्यथासिद्धम्
( मुक्ता ० १९५४ ) इत्यादौ त्र्यणुकादिघटपर्यन्तानामने कद्रव्यत्वम् ।
अनेकाश्रितगुणत्वम् – [क] एकत्वभिन्नसंख्या विशिष्टधर्मिवृत्तिगुणत्वम् ।
अनेकाश्रितगुणाश्च संयोगो विभागो द्वित्वादिका: संख्या द्विपृथक्त्वादयः
( मा०प० गु० ) । [ ख ] स्वाश्रयप्रतियोगि कान्योन्याभाव समानाधि-
करणगुणत्वमिति केचिद्वदन्ति (दि० गु० १९२) । घट: पटेन संयुक्तः
इति ब्यवहारात्संयोगस्य द्विष्टत्वं प्रतीयते । तथा च स्वं संयोगस्तदाश्रपो
घटस्तत्प्रतियोगिको योन्योन्याभाषः ( घटमेद: ) तत्समानाधिकरणत्वं
( तदाश्रयः पटस्तद्वृत्तित्वं ) संयोगे वर्तत इति संयोगादीनामनेकाश्रितत्वं
( अनेकवृत्तित्वम् ) संभवतीति बोध्यम् ( कि० टी० ) । [ग ] एक-
त्यानवच्छिन्न कृत्तिकगुणत्वमित्यपि कश्चित् ( ल० व० ३६ ) ।
अनैकान्तिक:- (हेत्वाभासः) अत्र व्युत्पत्तिः । एकस्य साध्यस्म तद्भावस्य