2023-02-20 00:54:01 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
[ ख ] इतरधर्मस्येतरस्मिन्प्रयोगायादेशः
। ( वाच० )
[ग] अन्यत्रैव प्रणीतायाः कृत्स्नाया धर्मसंततेः । अन्यत्र कार्यतः
प्राप्तिरतिदेशोमिघीयते ।
०
न्या०
[ घ ] १ प्राकृतात्कर्मणो यस्मात्तसमानेषु कर्मसु । धर्मोपदेशो येन
स्यात्सोतिदेश इति स्मृतः ( जै० अ० ७/५॥१॥
अधि० १ ) । २ स्वविपयमुल्लङ्घ्यान्यविषय उपदेशः । यथा-
कालोपपाते तदैवते तदैवतं हुन्चा तद्वातिदिश्यानेन जुहुयात्
( काव्या० श्री० २५ २४ ) इत्यादी - अतिदेशशब्दार्थः । ३
उपदेशः । यथा- इत्यर्चितः स भगवानतिदिश्यात्मनः पदम्
( भाग० ४।९।२८) इत्यादौ - अनिदेशशब्दार्थः ।
अतिप्रसङ्गः – १ अतिव्याप्तिः । २ प्रकृतादन्यत्र प्रसञ्जनम् ।
अतिरिक्तत्वम् – व्यनिरेक-शब्दस्यार्थबदस्यार्थोनुसंधेयः ।
अतिष्याप्तिः ~~~ ( लक्षणदोषः ) १ [ क ] अलक्ष्यवृत्तित्वम् । यथा गोः
शुङ्गित्वस्य लक्षणत्वेतिव्याप्तिः । ( त० दी० ) ( ल० व० )
०
[ख] लक्ष्यतावच्छेदकसमानाधिकरणचे सति लक्ष्यतावच्छेदकावच्छि-
नप्रतियोगिताकभेदसामानाधिकरण्यम् ( न्या० बो० ) । यथा मनु-
ष्यो ब्राह्मण इति लक्षणस्य शूद्रतिव्याप्तिः ( त० को० ) । २ व्याप्य
१ यथा मीमांसाया प्रकृतिवद्विकृतिः कर्तव्येत्यादि: * ।
२ भत्र मनुष्यत्वं हि लक्ष्यतावच्छेदकबाह्मणत्वाधये ब्राह्मणस्वाश्रयभिषे च शूद्रा-
दावपि वर्तत इस्यतिव्याप्तं भवतीति तात्पर्यम् ।
३ इदं च लक्षणस्य ( व्यतिरेक हेतोः ) ब्यावर्तकत्वाभिप्रायेण । विस्खरस्तु 'लक्ष-
णम्' इत्यत्र द्रष्टव्यः ।
* अत्रेदं बोध्यम् । प्रकृतिभूतदर्श कार्यादेरङ्ग कार्याणि प्रयाजादीनि बिकृतौ पश्चादिया गेऽसि
विषयन्त इति ।
[ ख ] इतरधर्मस्येतरस्मिन्प्रयोगायादेशः
। ( वाच० )
[ग] अन्यत्रैव प्रणीतायाः कृत्स्नाया धर्मसंततेः । अन्यत्र कार्यतः
प्राप्तिरतिदेशोमिघीयते ।
०
न्या०
[ घ ] १ प्राकृतात्कर्मणो यस्मात्तसमानेषु कर्मसु । धर्मोपदेशो येन
स्यात्सोतिदेश इति स्मृतः ( जै० अ० ७/५॥१॥
अधि० १ ) । २ स्वविपयमुल्लङ्घ्यान्यविषय उपदेशः । यथा-
कालोपपाते तदैवते तदैवतं हुन्चा तद्वातिदिश्यानेन जुहुयात्
( काव्या० श्री० २५ २४ ) इत्यादी - अतिदेशशब्दार्थः । ३
उपदेशः । यथा- इत्यर्चितः स भगवानतिदिश्यात्मनः पदम्
( भाग० ४।९।२८) इत्यादौ - अनिदेशशब्दार्थः ।
अतिप्रसङ्गः – १ अतिव्याप्तिः । २ प्रकृतादन्यत्र प्रसञ्जनम् ।
अतिरिक्तत्वम् – व्यनिरेक-शब्दस्यार्थबदस्यार्थोनुसंधेयः ।
अतिष्याप्तिः ~~~ ( लक्षणदोषः ) १ [ क ] अलक्ष्यवृत्तित्वम् । यथा गोः
शुङ्गित्वस्य लक्षणत्वेतिव्याप्तिः । ( त० दी० ) ( ल० व० )
०
[ख] लक्ष्यतावच्छेदकसमानाधिकरणचे सति लक्ष्यतावच्छेदकावच्छि-
नप्रतियोगिताकभेदसामानाधिकरण्यम् ( न्या० बो० ) । यथा मनु-
ष्यो ब्राह्मण इति लक्षणस्य शूद्रतिव्याप्तिः ( त० को० ) । २ व्याप्य
१ यथा मीमांसाया प्रकृतिवद्विकृतिः कर्तव्येत्यादि: * ।
२ भत्र मनुष्यत्वं हि लक्ष्यतावच्छेदकबाह्मणत्वाधये ब्राह्मणस्वाश्रयभिषे च शूद्रा-
दावपि वर्तत इस्यतिव्याप्तं भवतीति तात्पर्यम् ।
३ इदं च लक्षणस्य ( व्यतिरेक हेतोः ) ब्यावर्तकत्वाभिप्रायेण । विस्खरस्तु 'लक्ष-
णम्' इत्यत्र द्रष्टव्यः ।
* अत्रेदं बोध्यम् । प्रकृतिभूतदर्श कार्यादेरङ्ग कार्याणि प्रयाजादीनि बिकृतौ पश्चादिया गेऽसि
विषयन्त इति ।