2023-02-20 00:54:00 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
अङ्गचिधिः- ( विधिः ) गुणविधिः । यथा दना होमं जुहोतीत्यादि ।
अचित् —–दृश्यम् । ( सर्वद० १० ९२ रामानु० )
अचिरनिर्मथितः – ( अग्निः ) १ चयनकाले निर्मथ्योखासु धृतोऽग्निरचि-
रनिर्मथितः । २ सद्य एवालौकिकमथनेन जातोग्निर चिरनिर्मथितः ।
( जै० न्या० अ० १ पा० ४ अधि० १०)
अजपादम् – पूर्वाभाद्रपदा । ( पु० चि० पृ० ३५३ )
अजहेत्स्वार्था – १ ( लक्षणा ) [ क ] लक्ष्यतावच्छेदकरूपेण लक्ष्यश-
क्योभयबोधिका । यथा काकेभ्यो दधि रक्ष्यतामित्यत्र काकपदस्य दप्यु-
पघातके लक्षणा । ( न्या० बो० )
[ ख ] यत्र वाच्यस्याप्यन्वयस्तत्राजहंती लक्षणा । यथा छैत्रिणो गच्छ-
न्तीत्यादौ । (त० दी० ४ )
[ग] शक्यलक्ष्योभयवृत्तिना शक्यवृत्तिनैव वा रूपेणानुभावकत्वादजह-
त्स्वार्था । यथा द्रव्यत्वादिना नीलघटत्वादिना च घटपदस्य
लक्षणा । ( श० प्र० )
१ अत्र अमिहोत्रं जुहोतीत्यनेन बोघिते होमे दधिरूपो गुणो विधीयत इति
बोध्यम् ।
२ अत्र व्युत्पत्तिः–न जहति पदानि स्वार्थ यस्यां सा अजहत्वार्या इति द्रष्टव्या
( व० सा० ·)
३ अत्र काकपदेन दप्युपधात कत्वात्मकलक्ष्यतावच्छेदकरूपेण काकस्तदितरमार्जा-
रादयध बोध्यन्ते । तत्र दध्युपघातकेभ्यो दधिरक्षणे तात्पर्यात् ।
४ प्रतिपाद्यसंबन्ध एव लक्षणा-इति मीमांसकमताभिप्रायेणेदमुदाहरणम् । तेन
छत्रिनित्यस्य मतुबर्थकेन्प्रत्ययान्ततया पदसमूहरूपत्वेन * बाक्यत्वात् तच्छक्या-
प्रसिद्ध्या शक्यसंबन्धरूपलक्षणाया अभावेपि नैतदुदाहरणासंगतिः । तथा चा
त्रैक
सार्थवाहित्वेन रूपेण छत्र्यच्छत्रिषु गमनकर्तृत्वान्वयः । केचित्तु छत्रपद-
स्यैकसार्थे लक्षणा । तद्धितार्थः संबन्धी । तथा चैकसार्थसंबन्धिनो गच्छन्तीय-
न्वयबोध इत्याहुः । आदिना यष्टीः प्रवेशयेत्युदाहरणं बोध्यम् । ( नील● )
* नैयायिकमते पदशक्त्यैव निर्वाहे वाक्यशकिस्तलक्षणा च न लीक्रियत इति पर्वम् ।
अङ्गचिधिः- ( विधिः ) गुणविधिः । यथा दना होमं जुहोतीत्यादि ।
अचित् —–दृश्यम् । ( सर्वद० १० ९२ रामानु० )
अचिरनिर्मथितः – ( अग्निः ) १ चयनकाले निर्मथ्योखासु धृतोऽग्निरचि-
रनिर्मथितः । २ सद्य एवालौकिकमथनेन जातोग्निर चिरनिर्मथितः ।
( जै० न्या० अ० १ पा० ४ अधि० १०)
अजपादम् – पूर्वाभाद्रपदा । ( पु० चि० पृ० ३५३ )
अजहेत्स्वार्था – १ ( लक्षणा ) [ क ] लक्ष्यतावच्छेदकरूपेण लक्ष्यश-
क्योभयबोधिका । यथा काकेभ्यो दधि रक्ष्यतामित्यत्र काकपदस्य दप्यु-
पघातके लक्षणा । ( न्या० बो० )
[ ख ] यत्र वाच्यस्याप्यन्वयस्तत्राजहंती लक्षणा । यथा छैत्रिणो गच्छ-
न्तीत्यादौ । (त० दी० ४ )
[ग] शक्यलक्ष्योभयवृत्तिना शक्यवृत्तिनैव वा रूपेणानुभावकत्वादजह-
त्स्वार्था । यथा द्रव्यत्वादिना नीलघटत्वादिना च घटपदस्य
लक्षणा । ( श० प्र० )
१ अत्र अमिहोत्रं जुहोतीत्यनेन बोघिते होमे दधिरूपो गुणो विधीयत इति
बोध्यम् ।
२ अत्र व्युत्पत्तिः–न जहति पदानि स्वार्थ यस्यां सा अजहत्वार्या इति द्रष्टव्या
( व० सा० ·)
३ अत्र काकपदेन दप्युपधात कत्वात्मकलक्ष्यतावच्छेदकरूपेण काकस्तदितरमार्जा-
रादयध बोध्यन्ते । तत्र दध्युपघातकेभ्यो दधिरक्षणे तात्पर्यात् ।
४ प्रतिपाद्यसंबन्ध एव लक्षणा-इति मीमांसकमताभिप्रायेणेदमुदाहरणम् । तेन
छत्रिनित्यस्य मतुबर्थकेन्प्रत्ययान्ततया पदसमूहरूपत्वेन * बाक्यत्वात् तच्छक्या-
प्रसिद्ध्या शक्यसंबन्धरूपलक्षणाया अभावेपि नैतदुदाहरणासंगतिः । तथा चा
त्रैक
सार्थवाहित्वेन रूपेण छत्र्यच्छत्रिषु गमनकर्तृत्वान्वयः । केचित्तु छत्रपद-
स्यैकसार्थे लक्षणा । तद्धितार्थः संबन्धी । तथा चैकसार्थसंबन्धिनो गच्छन्तीय-
न्वयबोध इत्याहुः । आदिना यष्टीः प्रवेशयेत्युदाहरणं बोध्यम् । ( नील● )
* नैयायिकमते पदशक्त्यैव निर्वाहे वाक्यशकिस्तलक्षणा च न लीक्रियत इति पर्वम् ।