2023-02-20 00:54:00 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
२
न्यायकोशः ।
अकस्मात् हेतुशून्यः कालः ( गण० ) । यथा
इत्यादौ ।
अकस्मादयमागत
अकार:- -शून्यवचनः । ( पु० चि० पृ० १० )
अकारणगुणोत्पन्नगुणत्वम्-कारणगुणोत्पन्नावृत्तिर्गुणत्वसाक्षाद्वयाप्या च या
जातिस्तादृशजातिमत्त्वम् ( दि० गु० ) । तादृशजातिस्तु बुद्धित्व सुखत्व-
शब्दत्वादिः ।
अक्रिया – कर्माकरणम् । तत्रिविधम् । तदुक्तं छन्दोगपरिशिष्टे काव्यानेन
अक्रिया त्रिविधा प्रोक्ता विद्वद्भिः कर्मकारिणाम् । अक्रिया च परोक्ता
च तृतीया चायथाक्रिया । ( मिता० टी० बा० पृ० २५३)
अक्षपादः - न्यायसूत्रकर्ता गौतमर्षिः । स हि प्रमाणप्रमेयादिषोडशपदार्थ-
वादी पदार्थतत्त्वज्ञानान्मोक्षं मन्यते ।
१ अकारणगुणोत्पन्नगुणास्तु बुद्ध्यायष्टकं भावना शब्दबेति । एते च विभुविशेष-
गुणा इत्यप्युच्यन्ते । ( प० मा० ) ( मा०प० गु० )
२ कारणमुणोत्पन्नत्वं चात्र खाश्रयसमवाविसमवेत्तगुणवन्यम् । तद्यमा-पटस्य
रूपं तदाश्रयः पटः तस्य समवायी तन्तुः तत्र समवेतो गुणस्तो रूपं तेन
जन्यत इति पटस्य रूपं कारणगुणोत्पनं भवतीति बोध्यम् ।
३
गुणत्वसाक्षाद्व्याप्यत्वं च संस्कारत्वान्यगुणलव्याप्याव्याप्यत्वे सति गुणलव्या-
प्यत्वम् । ( दि० गु० )
४ अत्र श्रूयते । गौतमो हि स्वमतदूषकस्य व्यासस्य मुखदर्शनं चक्षुषा न कर्तव्य-
मिति प्रतिहास पश्चात् व्यासेन प्रसादितः पावे नेत्रं प्रकाशम तं रवान् इति
पौराणिकी कथा ।
मत्राणदुच्यते –अक्षपादप्रणीते च काणाडे सांख्ययोगयोः । स्याज्य: श्रुतिषि-
रुदोर्थ इति पद्मपुराणम् । ( वाच० 。)
*
परममहत्त्वत्वादिक्रमादापातिव्याप्तिवारणाय साक्षादिति पदम् । ( दि० गु० )
+ अम्बयस्तु - संस्कारत्वान्यो यो गुणत्वव्याप्यस्तसाव्याम्यत्वं
स्कारत्वान्येति विशेषणामावे तु भावनात्वस गुणवसायालामागेन भावनाबा
संग्रहः स्यादतस्तद्विशेषणम् ।
। सं-
न्यायकोशः ।
अकस्मात् हेतुशून्यः कालः ( गण० ) । यथा
इत्यादौ ।
अकस्मादयमागत
अकार:- -शून्यवचनः । ( पु० चि० पृ० १० )
अकारणगुणोत्पन्नगुणत्वम्-कारणगुणोत्पन्नावृत्तिर्गुणत्वसाक्षाद्वयाप्या च या
जातिस्तादृशजातिमत्त्वम् ( दि० गु० ) । तादृशजातिस्तु बुद्धित्व सुखत्व-
शब्दत्वादिः ।
अक्रिया – कर्माकरणम् । तत्रिविधम् । तदुक्तं छन्दोगपरिशिष्टे काव्यानेन
अक्रिया त्रिविधा प्रोक्ता विद्वद्भिः कर्मकारिणाम् । अक्रिया च परोक्ता
च तृतीया चायथाक्रिया । ( मिता० टी० बा० पृ० २५३)
अक्षपादः - न्यायसूत्रकर्ता गौतमर्षिः । स हि प्रमाणप्रमेयादिषोडशपदार्थ-
वादी पदार्थतत्त्वज्ञानान्मोक्षं मन्यते ।
१ अकारणगुणोत्पन्नगुणास्तु बुद्ध्यायष्टकं भावना शब्दबेति । एते च विभुविशेष-
गुणा इत्यप्युच्यन्ते । ( प० मा० ) ( मा०प० गु० )
२ कारणमुणोत्पन्नत्वं चात्र खाश्रयसमवाविसमवेत्तगुणवन्यम् । तद्यमा-पटस्य
रूपं तदाश्रयः पटः तस्य समवायी तन्तुः तत्र समवेतो गुणस्तो रूपं तेन
जन्यत इति पटस्य रूपं कारणगुणोत्पनं भवतीति बोध्यम् ।
३
गुणत्वसाक्षाद्व्याप्यत्वं च संस्कारत्वान्यगुणलव्याप्याव्याप्यत्वे सति गुणलव्या-
प्यत्वम् । ( दि० गु० )
४ अत्र श्रूयते । गौतमो हि स्वमतदूषकस्य व्यासस्य मुखदर्शनं चक्षुषा न कर्तव्य-
मिति प्रतिहास पश्चात् व्यासेन प्रसादितः पावे नेत्रं प्रकाशम तं रवान् इति
पौराणिकी कथा ।
मत्राणदुच्यते –अक्षपादप्रणीते च काणाडे सांख्ययोगयोः । स्याज्य: श्रुतिषि-
रुदोर्थ इति पद्मपुराणम् । ( वाच० 。)
*
परममहत्त्वत्वादिक्रमादापातिव्याप्तिवारणाय साक्षादिति पदम् । ( दि० गु० )
+ अम्बयस्तु - संस्कारत्वान्यो यो गुणत्वव्याप्यस्तसाव्याम्यत्वं
स्कारत्वान्येति विशेषणामावे तु भावनात्वस गुणवसायालामागेन भावनाबा
संग्रहः स्यादतस्तद्विशेषणम् ।
। सं-