2023-02-20 00:54:30 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
न्यायकोच? ।
ईश्वरः – परमात्मबदस्यार्थोनुसंधेयः । ईश्वरश्चिदनिश्चेति पदार्यंत्रितयं हरिः ।
ईश्वरविदिति प्रोक्तो जीवो दृश्यम चित्पुनः ॥ ( सर्व० सं० पृ० ९२
रामानु० ) । अत्र हरिः ईश्वरः इति संबन्धः ।
ईश्वरप्रणिधानम् – अमिहिताना मनमिहितानां च सर्वासां क्रियाणां परमेश्वरे
परमगुरौ फळानपेक्षया समर्पणम् ( सर्व० सं० पृ० ३७१ पातश० ) ।
ईपा-शकटगतो लाङ्गलदण्ड दीर्घः काष्ठविशेष: ( जै० न्या० अ० २
पा० ३ अधि० ५) ।
उपरिवत्वम् –उच्चारणं च शब्दोत्पश्यनुकूलव्यापारः । तज्जन्यत्वमुञ्चरित-
त्वम् । शाब्दिकास्तु ताल्वोष्ठसंयोगादिजन्यामिव्यक्ति विशिष्टत्वम् । यथा
वर्णमुच्चारयतीत्यादौ वर्णस्योच्चरितत्वम् इत्याहुः (बै० सा० स्फोट●
पृ० ४४४ ) ।
Pada
उच्चारणम् – कण्ठताल्वाद्यभिघातेन शब्दजनकव्यापारः । यथा वेदोच्चारण-
कार्यार्थमयुक्तं तत्वया धृतम् ( भार० ब० अ० २१४ ) इत्यादौ ।
तत्प्रकारस्तु आत्मा बुद्ध्या समेत्यार्थान् मनो युद्धे विवक्षया । मनः
कायाग्निमाइन्ति स प्रेरयति मारुतम् ॥ सोदीर्णो मूर्यभिहतो वक्रमा-
पद्य मारुतः । वर्णान् जनयते तेषां विभागः पञ्चधा मतः ॥ इति
शिक्षोक्तदिशाबसेयः ( वाच० ) । अधिकं तु अनुमानचिन्तामण्यादौ
द्रष्टव्यम् ।
उच्छ्वासः – प्राणवायोर्व्यापारविशेषः ( गौ० १० २३।१।३० ) । यथा
निःश्वासोच्छ्वासोपलब्धेचातुर्भौतिकम् (गौ० ३।१।३०) इत्यादावुष्यासः ।
उत्कर्षः-१ अविद्यमानधर्मारोपः । यथा उत्कर्षसमो जातिरित्यादा-
बुत्कर्षः ( गौ० इ० ५/११४) । २ गुणनिष्ठजातिविशेषः । स च
रूपत्वादिग्याप्यो रूपादिनिष्ठः । एतन्मूलिकैव अयमस्मादुत्कृष्टः
इति प्रतीतिः । कालखात्मदिशां साधर्म्ये परममहले परममहत्वत्वं
चापकर्षानामयपरिमाणत्वमित्यत्रापकर्षोप्येवमेव । ३ उत्कृछ: इति
प्रतीतिसाक्षिको द्रयाविधिक ज्ञायमानो धर्मः । यथा उत्कर्षवचया
ईश्वरः – परमात्मबदस्यार्थोनुसंधेयः । ईश्वरश्चिदनिश्चेति पदार्यंत्रितयं हरिः ।
ईश्वरविदिति प्रोक्तो जीवो दृश्यम चित्पुनः ॥ ( सर्व० सं० पृ० ९२
रामानु० ) । अत्र हरिः ईश्वरः इति संबन्धः ।
ईश्वरप्रणिधानम् – अमिहिताना मनमिहितानां च सर्वासां क्रियाणां परमेश्वरे
परमगुरौ फळानपेक्षया समर्पणम् ( सर्व० सं० पृ० ३७१ पातश० ) ।
ईपा-शकटगतो लाङ्गलदण्ड दीर्घः काष्ठविशेष: ( जै० न्या० अ० २
पा० ३ अधि० ५) ।
उपरिवत्वम् –उच्चारणं च शब्दोत्पश्यनुकूलव्यापारः । तज्जन्यत्वमुञ्चरित-
त्वम् । शाब्दिकास्तु ताल्वोष्ठसंयोगादिजन्यामिव्यक्ति विशिष्टत्वम् । यथा
वर्णमुच्चारयतीत्यादौ वर्णस्योच्चरितत्वम् इत्याहुः (बै० सा० स्फोट●
पृ० ४४४ ) ।
Pada
उच्चारणम् – कण्ठताल्वाद्यभिघातेन शब्दजनकव्यापारः । यथा वेदोच्चारण-
कार्यार्थमयुक्तं तत्वया धृतम् ( भार० ब० अ० २१४ ) इत्यादौ ।
तत्प्रकारस्तु आत्मा बुद्ध्या समेत्यार्थान् मनो युद्धे विवक्षया । मनः
कायाग्निमाइन्ति स प्रेरयति मारुतम् ॥ सोदीर्णो मूर्यभिहतो वक्रमा-
पद्य मारुतः । वर्णान् जनयते तेषां विभागः पञ्चधा मतः ॥ इति
शिक्षोक्तदिशाबसेयः ( वाच० ) । अधिकं तु अनुमानचिन्तामण्यादौ
द्रष्टव्यम् ।
उच्छ्वासः – प्राणवायोर्व्यापारविशेषः ( गौ० १० २३।१।३० ) । यथा
निःश्वासोच्छ्वासोपलब्धेचातुर्भौतिकम् (गौ० ३।१।३०) इत्यादावुष्यासः ।
उत्कर्षः-१ अविद्यमानधर्मारोपः । यथा उत्कर्षसमो जातिरित्यादा-
बुत्कर्षः ( गौ० इ० ५/११४) । २ गुणनिष्ठजातिविशेषः । स च
रूपत्वादिग्याप्यो रूपादिनिष्ठः । एतन्मूलिकैव अयमस्मादुत्कृष्टः
इति प्रतीतिः । कालखात्मदिशां साधर्म्ये परममहले परममहत्वत्वं
चापकर्षानामयपरिमाणत्वमित्यत्रापकर्षोप्येवमेव । ३ उत्कृछ: इति
प्रतीतिसाक्षिको द्रयाविधिक ज्ञायमानो धर्मः । यथा उत्कर्षवचया