2023-02-20 00:57:26 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
न्यायप्रदेश
संयोगाचव्यास्यतिव्यायुद्धावनेन परेण दूषिते त्यगमाद्यचक्षुर्मा गुण-
विभाजक धर्मवत्त्वम् इति नीलकण्ठयां समाधानम् । [ख] के चित्त
विवादभञ्जनम् । पूर्वपक्षस्य सम्यगुत्तरानुगुणसिद्धान्तानुकूलतर्कादिना
सम्यगर्भावधारणम् इत्याहुः । २ ध्येववस्तुनि चित्तस्य निरन्तरस्थापनम्
इति योगशास्त्रज्ञा आहुः ।
समाधिः - १ समाधानम् । २ योगशास्त्रज्ञास्तु चित्तस्याभिमतविषय-
निष्ठत्वम् ( गौ० वृ० ४ । २ । ३६ ) । एकाग्रतया मनसः स्थापनरूपो
ध्येयमात्रस्फुरणरूपः ध्यानविशेष: इत्याहुः । अत्र सूत्रम् तदेवार्थमात्र-
निर्मासं स्वरूपशून्यमिव समाधि: ( पात० पा० ३ सू० ३ ) इति ।
तस्यैव कल्पनाहीनं स्वरूपग्रहणं हि यत् । मनसा ध्याननिष्पाचं समाधिः
सोमिधीयते ॥ ( बाच० ) इति पुराणमपि । समाधिर्नाम भावना ।
सा च भव्यस्य विषयान्तरपरिहारेण चेतसि पुनः पुनर्निवेशनम्
( सर्व० सं० पृ० ३५६ पात० ) । समाधिः समतावस्था जीवात्म-
परमात्मनोः : । ब्रह्मण्येव स्थितिर्या सा समाधिः प्रत्यगात्मनः ॥ ( सर्व०
सं० पृ० ३४७ पात ० ) । आलंकारिकास्तु ३ अर्यालंकारविशेषः ।
तत्रोक्तम् समाधिः सुकरे कार्ये देवाद्वस्त्वन्तरागमात् ( सा० द०
परि० १० श्लो० ८६ ) इति । ४ काव्यमुणविशेषः समाधिः ।
तत्रोक्तम् श्लेषः प्रसादः समता माधुर्य सुकुमारता । अर्थव्यक्तिरुदारस्व-
मोजः कान्तिसमाधयः ॥ इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दश गुणाः स्मृताः
( काव्याद० ) इति । तस्यौजस्यन्तर्भावो यथा लेषः समाधिरौदार्थ प्रसाद
इति वै पुनः । गुणाश्चिरंतनैरुक्ता ओजस्यन्तर्भवन्ति ते ॥ ( सा० ५०
परि० ८ ० ९) इति । अभेदं ज्ञेयम् । समाधिरारोहावरोह-
क्रमरूपः । आरोद उत्कर्षः । अबरोहोपकर्षः । तयोः क्रमो वैरस्या-
नाबदो विन्यासः । यथा चक्रुज (वेणीसं० ) इत्यादि । अत्र पाद-
श्रये कमेण बन्धस्य गाढता । चतुर्थपादे त्वपकर्षः । तस्यापि च
तीचार्यत यौजस्विता ( सा० ८० परि० ८ ० ९-१०
टी० ) इति । ५ समाधिः मानसी व्यथा इति काव्यका आः +
संयोगाचव्यास्यतिव्यायुद्धावनेन परेण दूषिते त्यगमाद्यचक्षुर्मा गुण-
विभाजक धर्मवत्त्वम् इति नीलकण्ठयां समाधानम् । [ख] के चित्त
विवादभञ्जनम् । पूर्वपक्षस्य सम्यगुत्तरानुगुणसिद्धान्तानुकूलतर्कादिना
सम्यगर्भावधारणम् इत्याहुः । २ ध्येववस्तुनि चित्तस्य निरन्तरस्थापनम्
इति योगशास्त्रज्ञा आहुः ।
समाधिः - १ समाधानम् । २ योगशास्त्रज्ञास्तु चित्तस्याभिमतविषय-
निष्ठत्वम् ( गौ० वृ० ४ । २ । ३६ ) । एकाग्रतया मनसः स्थापनरूपो
ध्येयमात्रस्फुरणरूपः ध्यानविशेष: इत्याहुः । अत्र सूत्रम् तदेवार्थमात्र-
निर्मासं स्वरूपशून्यमिव समाधि: ( पात० पा० ३ सू० ३ ) इति ।
तस्यैव कल्पनाहीनं स्वरूपग्रहणं हि यत् । मनसा ध्याननिष्पाचं समाधिः
सोमिधीयते ॥ ( बाच० ) इति पुराणमपि । समाधिर्नाम भावना ।
सा च भव्यस्य विषयान्तरपरिहारेण चेतसि पुनः पुनर्निवेशनम्
( सर्व० सं० पृ० ३५६ पात० ) । समाधिः समतावस्था जीवात्म-
परमात्मनोः : । ब्रह्मण्येव स्थितिर्या सा समाधिः प्रत्यगात्मनः ॥ ( सर्व०
सं० पृ० ३४७ पात ० ) । आलंकारिकास्तु ३ अर्यालंकारविशेषः ।
तत्रोक्तम् समाधिः सुकरे कार्ये देवाद्वस्त्वन्तरागमात् ( सा० द०
परि० १० श्लो० ८६ ) इति । ४ काव्यमुणविशेषः समाधिः ।
तत्रोक्तम् श्लेषः प्रसादः समता माधुर्य सुकुमारता । अर्थव्यक्तिरुदारस्व-
मोजः कान्तिसमाधयः ॥ इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दश गुणाः स्मृताः
( काव्याद० ) इति । तस्यौजस्यन्तर्भावो यथा लेषः समाधिरौदार्थ प्रसाद
इति वै पुनः । गुणाश्चिरंतनैरुक्ता ओजस्यन्तर्भवन्ति ते ॥ ( सा० ५०
परि० ८ ० ९) इति । अभेदं ज्ञेयम् । समाधिरारोहावरोह-
क्रमरूपः । आरोद उत्कर्षः । अबरोहोपकर्षः । तयोः क्रमो वैरस्या-
नाबदो विन्यासः । यथा चक्रुज (वेणीसं० ) इत्यादि । अत्र पाद-
श्रये कमेण बन्धस्य गाढता । चतुर्थपादे त्वपकर्षः । तस्यापि च
तीचार्यत यौजस्विता ( सा० ८० परि० ८ ० ९-१०
टी० ) इति । ५ समाधिः मानसी व्यथा इति काव्यका आः +