नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /83

५७
 
च करादस्य दम्भोळि:ळिः, तदेकमायुधविस्रंसनमशनिपतनं चेति द्वेधा
बभूव दुःशकुनम् ।
 

 
अत्रान्तरे'[^१] रणहतोभयसैन्ययोध-
प्रथमाश्वासः
 

निर्भिन्नमण्डलतया तपनस्समन्तात् ।

उद्दामदानवधनुर्गळदुत्प्रबन्ध-

नाराचदा रिततया च शनैस्तिरोऽभूत् ॥ ३३ ॥
 

 
अतिप्रबन्धादिषुजालवृष्टेरपक्रमाच्च द्युमणेरकाण्डे ।

आसीत्त मिस्रा जयदा रिपूणां पचेळिमा भाग्यपरम्परेव ॥ ३४ ॥
 

 
[commentary]
 
अस्रंसत अपतदिति यत् तदेकमायुधस्य विलंस्रंसनम् स्खलनं, अशनिपतनं वज्रपात
श्चेति द्वेषाधा द्विप्रकारं, दुश्शकुनं दुर्निमित्तं बभूव । " मार्जार आगतश्शून्यकुम्भो
विगतनासिकः । अस्त्रभ्रंशो वज्रपातः प्रयाणे हानिदा मताः ॥ " इति शाकुन-
शास्त्रोक्तेरिति भावः । दैवप्रातिकूल्यात्स्वीयोऽपि परकीयवद्भवतीत्याशयेनाह -
- अत्रान्तर इति ।॥ अत्रान्तरे अस्मिन् समये, रणे हताः ये उभयसैन्ययोर्योधाः,
तैर्निर्भिन्नं मण्डलं यस्य तस्य भावस्तत्ता तया । "द्राविमौ पुरुषौ लोके सूर्यमण्डल-
मेभेदिनौ । परिव्राड्योगयुक्तश्च रणे चाभिमुखो हतः ॥" इति शास्त्रादिति भावः ।
समन्तात्परितः, उद्दामा:माः बलाधिका:काः । "उद्दामस्तु बलाधिक: कः" इति हेमः । ये
दानवाः तेषां धनुर्भ्यः, गळन्तः निस्सरन्तः, उत्कृष्टः प्रबन्धः पक्षसम्बन्धो येषां
तथाविधा ये नाराचा बाणविशेषाः । "प्रक्ष्वेळनास्तु नाराचा:चाः पक्षो वाजस्त्रि-
घूषूत्तरे" इत्यमरः । तैर्दारिततया छिन्नतया च, तपनः, शनैस्तिरोभूत् अन्तर्दघे ।
धे । प्रतिकूलविधिः कथं वा मित्रं न विघटयेदिति भावः । तदानीमसुराणामनुकूल:
समय:लः समयः सम्प्राप्त इत्याह –-- अतीति ॥ अकाण्डे असमये, द्युमणेस्सूर्यस्य, अप-
क्रमादन्तर्षाधानात् इषुजालस्य बाणसङ्घस्य वृष्टे:टेः । "पत्री रोप इषुईयो: "
नक्षत्राणां प्रकाशो नास्तीति भावः ।
रिपूणां सुरद्विषां, तमिस्रा रात्रि: । "तमिस्रा तामसी रात्रि : " इत्यमरः । पचेळिमा
 
-
 
र्द्वयोः" इत्यमरः । अतिप्रबन्धादत्यन्ताविच्छेदात्,
 
""
 
1. नक्षत्राणां प्रकाशो नास्तीति भावः । रिपूणां सुरद्विषां, तमिस्रा रात्रिः । "तमिस्रा तामसी रात्रिः" इत्यमरः । पचेळिमा
 
[^१] सूर्यास्तमयमुत्प्रेक्षते कविः हेतूत्प्रेक्षेयम् ॥
 
N. V— 8