2023-06-05 16:39:00 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नीलकण्ठविजये सव्याख्याने
प्रसजति महोत्सवे वा प्रचलति रथ्यासु तत्र शके वा ।
निम्नानि पूरयन्ते पवनमये ताळवृन्तपवनेन ॥ १३ ॥
किंबहुना ।
दुःखानां क्षतिरित्यबोधहतिरित्यानन्दविस्फूर्तिरि -
त्यन्तर्वाणिविकल्पजालजटिलान्मोक्षादपि ज्वायसी ।
"
"
कोपसेवनमपि ताम्बूलचर्वणमपि । अयं निशीथात्परः काल: समय: अनुचित :
भक्षणानर्ह इति विगायत्सु निन्दत्सु । आनन्दमूर्च्छा रत्यनन्तरभाविनी स्वापाव-
स्थाकरपा काचन अवस्था तस्याः अवसरे समय एव, लिङ्गचन्ते ज्ञायन्त इति
लिङ्गानि । गत्यर्थानां ज्ञानार्थकत्वान्मन्त्राणां लिङ्गानि अर्थान्, निभृतं निश्चलं
यथातथा अनुसन्दधानेषु ध्यायिषु सत्सु । परवशः अस्वाधीनः, रतान्ते या निद्रा
तस्याः अवसर: समयः तस्मिन्नेव, यावत्सन्निपातः संश्लेष: अथवा सन्निपातः
रेतसः पतनं तावत्कालं सहशय्या सहशयनमिति पर्यवशायिकां पर्यकशयनं
परिहरत्सु परित्यजत्सु सत्सु । द्वितीयसुरतावसर एव द्वितीयं यत्सुरतं रतिः
तत्समय एव, मन्दाकिनीगमनाय, स्नानार्थमिति शेष: । कमण्डलुं कुण्डीम् ।
अस्त्री कमण्डलुः कुण्डी' इत्यमरः । मे मह्यं देहीति त्वरमाणेषु अन्विष्यत्सु
सत्सु । रम्भादिमेनकान्ताः रम्भाप्रमुखमेनकाचरमा: देववारकान्ता देववार स्त्रियः ।
विहसन्ति केवलं छान्दसा इति हेतोः । विषीदन्ति क्रीडाया अनिर्वर्तका इति
खिद्यन्ति । विलज्जन्ते क्रीडायां त्यक्तवस्त्रा इति । विस्मयन्ते विषयसन्निधावपि
विरक्ता इति । दिव्यविषयाः विमोहका अपि निगृहीतचितेषु उचितज्ञेषु फल्गव
इति भावः । ननु भूमिसम्बन्घर हितायाममरावत्यां रथ्यासमीकरणादिकं कथं
सम्भवतीति चेदत आह ॥ प्रसजतीति ॥ पवनमये पवनप्रचुरे । वायुबद्ध इति
यावत् । तत्र अमरावत्यां, महोत्सवे जयन्तिवर्धन्त्यादिके, अथवा असुरनिरसनरूपे
प्रसजति प्रसक्ते सति । अथवा शक्रे देवेन्द्रे, रथ्यासु वीथीषु, प्रचलति निर्गच्छति
सति । ताळवृन्तानां पवनेन वायुना, निम्नानि निम्नस्थलानि, पूरयन्ते समं कुर्वन्ति ।
तत्र वसतां देवानां रथ्यादिकरणं सुलभोपायसाध्यत्वादतिसुकरमिति भावः ।
नन्वमरावत्यां निरतिशयसौन्दर्यमस्ति यदि, द्वारकादेस्सौन्दर्य माघादिभिरिव आधु-
निकैः कविभिः कुतो न वर्ण्यन इति चेन्मोक्षादपि ज्यायस्त्वादित्याह ॥ दुःखाना-
प्रसजति महोत्सवे वा प्रचलति रथ्यासु तत्र शके वा ।
निम्नानि पूरयन्ते पवनमये ताळवृन्तपवनेन ॥ १३ ॥
किंबहुना ।
दुःखानां क्षतिरित्यबोधहतिरित्यानन्दविस्फूर्तिरि -
त्यन्तर्वाणिविकल्पजालजटिलान्मोक्षादपि ज्वायसी ।
"
"
कोपसेवनमपि ताम्बूलचर्वणमपि । अयं निशीथात्परः काल: समय: अनुचित :
भक्षणानर्ह इति विगायत्सु निन्दत्सु । आनन्दमूर्च्छा रत्यनन्तरभाविनी स्वापाव-
स्थाकरपा काचन अवस्था तस्याः अवसरे समय एव, लिङ्गचन्ते ज्ञायन्त इति
लिङ्गानि । गत्यर्थानां ज्ञानार्थकत्वान्मन्त्राणां लिङ्गानि अर्थान्, निभृतं निश्चलं
यथातथा अनुसन्दधानेषु ध्यायिषु सत्सु । परवशः अस्वाधीनः, रतान्ते या निद्रा
तस्याः अवसर: समयः तस्मिन्नेव, यावत्सन्निपातः संश्लेष: अथवा सन्निपातः
रेतसः पतनं तावत्कालं सहशय्या सहशयनमिति पर्यवशायिकां पर्यकशयनं
परिहरत्सु परित्यजत्सु सत्सु । द्वितीयसुरतावसर एव द्वितीयं यत्सुरतं रतिः
तत्समय एव, मन्दाकिनीगमनाय, स्नानार्थमिति शेष: । कमण्डलुं कुण्डीम् ।
अस्त्री कमण्डलुः कुण्डी' इत्यमरः । मे मह्यं देहीति त्वरमाणेषु अन्विष्यत्सु
सत्सु । रम्भादिमेनकान्ताः रम्भाप्रमुखमेनकाचरमा: देववारकान्ता देववार स्त्रियः ।
विहसन्ति केवलं छान्दसा इति हेतोः । विषीदन्ति क्रीडाया अनिर्वर्तका इति
खिद्यन्ति । विलज्जन्ते क्रीडायां त्यक्तवस्त्रा इति । विस्मयन्ते विषयसन्निधावपि
विरक्ता इति । दिव्यविषयाः विमोहका अपि निगृहीतचितेषु उचितज्ञेषु फल्गव
इति भावः । ननु भूमिसम्बन्घर हितायाममरावत्यां रथ्यासमीकरणादिकं कथं
सम्भवतीति चेदत आह ॥ प्रसजतीति ॥ पवनमये पवनप्रचुरे । वायुबद्ध इति
यावत् । तत्र अमरावत्यां, महोत्सवे जयन्तिवर्धन्त्यादिके, अथवा असुरनिरसनरूपे
प्रसजति प्रसक्ते सति । अथवा शक्रे देवेन्द्रे, रथ्यासु वीथीषु, प्रचलति निर्गच्छति
सति । ताळवृन्तानां पवनेन वायुना, निम्नानि निम्नस्थलानि, पूरयन्ते समं कुर्वन्ति ।
तत्र वसतां देवानां रथ्यादिकरणं सुलभोपायसाध्यत्वादतिसुकरमिति भावः ।
नन्वमरावत्यां निरतिशयसौन्दर्यमस्ति यदि, द्वारकादेस्सौन्दर्य माघादिभिरिव आधु-
निकैः कविभिः कुतो न वर्ण्यन इति चेन्मोक्षादपि ज्यायस्त्वादित्याह ॥ दुःखाना-