नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /389

नीलकण्ठ विजये सव्याख्याने
 
कति भग्ना गिरिवहने कति प्रतिता वासुकेस्समानयने ।

कति दग्धाः भुजगविषैः कति भागानिह पिबेमेति ॥ ३५ ॥
 
'
 
इति वदत्सु दानवेषु वाचस्पतिरिदमभाषत
।
 
'यद्भग्नेषु भवत्सु पूर्वमनिलेनैवादिद्रिराकम्पितो

यच्चापत्यकळत्रदर्शनकृते यूयं गता भूतलम् ।

यद्वा भोगिपतेः फणीणाग्रवहननं युष्माभिरेवार्थित
 
सर्वतं
सर्वं वेद स एष एव भवतामाचार्यपादः कविः ॥ ३६ ॥१
'
 
इत्युत्तरोत्तरयुक्तिवादिनि बावाचस्पतौ, प्रतिवदति च यथाशक्ति
भार्गवे, परिणमति शनैः कलहे, प्रहरणादानभीषणेषु दानवेषु, परिकर
 
5
 
-
 
[commentary]
 
॥ कतीति ॥ गिरिर्मन्दरः तस्य वहने कति दानवाः भग्नाः नष्टा इत्यर्थः ।
 
वासुके स्समानयने कति दानवाः पतिता:ताः च्युता इत्यर्थः । बहवो नष्टा इति
भावः । भुजगो वासुकिकिः तस्य विषैः कति दानवा दग्धाः । इह अवशिष्टा वय
यं कति भागान् पिबेमेति । तथा चोक्तं देवीभागवते 'समन्तात्तत्र दैत्यास्ते ज्येष्ठ-
भाग जिघृक्षयाःया । मन्दरं चालयन्तोऽद्विरिं नष्टाः केचिन्महावटे ॥ वासुकेर्मुखनि:-
निःश्वासैः दग्धाःधा दैत्यास्तथापरे ?' इति ॥ इतीति ॥ इति इत्थं दानवेषु वदत्सु
सत्सु - वाचस्पतिरिदं वचनमभाषत ॥ यदिति ॥ हे दानवाः भवत्सु युष्मासु
भृ भग्नेषुः `षु भङ्गं प्राप्तेषुः सत्षु सत्स्वित्यर्थः । पूर्ववं प्रथमतः अनिलेनैव, अद्रिः मन्दरः
आकम्पितः प्रचालित इति यत्, किञ्च अपत्यकळत्रदर्शनकृते पुत्रदारादिसन्दर्श -
नार्थमित्यर्थथः । यूयं भूतलं पाताळं गताः याता इति यत् भोगिपतेर्वासुकेः फणाग्र-
वहननं वा युष्माभिरेव अर्थितमिति यत् तत्सर्वं भवतामाचार्यपाद:दः उपदेष्टा । 'मन्त्र-
व्याख्याकृदाचार्यः' इत्यमरः । स एष कवि: :विः शुक्र:रः । 'उशना भार्गवः कविः '
इत्यमरः । वेद जानातीत्यर्थः ॥ इतीति ॥ इतीत्यंथं उत्तरोत्तरमुपर्युपरि युक्ति
तिं
स्वपक्षसाधनोपपत्तिं वदितुं शीलं यस्य स तथा भूते वाचस्पतौ विषये भार्गवे
कवौ यथाशक्ति प्रवदति प्रत्युत्तरं कुर्वति सति शनैश्शनैः कलहहः युद्धं तस्मिन्,
परिणमति प्रसक्ते सति दानवेषु प्रहरणान्यायुधानि तेषामादानं धारणं तेन
भीषणेषु सत्सु । 'दारुणं भीषणणं भीष्मम्' इत्यमरः । निर्जरा देवास्तेषु परिकरं,
 
¿.
 
..
 
V
 
4.
 
·
 
F