नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /376

पञ्चमाश्वासः
 
३५१
 
रनवशेषमेव कुचकुम्भयोः कोपारुणाः कटाक्षा इव पुण्डरीकाक्षस्य कुंकुम -
पत्रभङ्गा दहदृशिरे ।
 
वक्ला
 
वक्त्राक्षिपाणिचरणासनधारणानि
 

पद्मानि यानि षडिमानि हरिप्रियायाः ।

उद्बुद्धमेकमपि तेषु किल, व्यनक्ति

संसारमोहरजनीमणु मा 'मा[^१]त्रशेषाम् ॥ २१ ॥
 

 
[commentary]
 
लक्षणम्' इत्यमरः । कल्पितानीव बद्धानीव विधात्रेति शेषः । प्रचकाशिरे बभुरि-
त्यर्थः । 'काटशृ दीप्तौ' इति धातो:तोः 'लिटि घाधातोरनभ्यासस्य (6-1-8६.१.८) इति द्वित्वे
'कुहोचु:श्चुः' (7-4-62७.४.६२) इत्यभ्यासककारस्य चकारः, हलादिश्शेषः ॥ आजानेति ॥
ज़ जनिमारभ्य आजानं सरळळं मृदुळमित्यर्थः । अस्या महालक्ष्म्याः हृदयं निरवशेषं
निश्शेषमेव । कृत्स्नमेवेति यावत् । आवृण्वतोः व्याप्नुवतो रित्यर्थ:रित्यर्थः । कठिनयोरिति
शेषः । कुंकुचकुम्भयो:योः कोप:पः रोष:षः तेन अरुणा रक्ताः पुण्डरीकाक्षस्य श्रीहरे:रेः कटाक्षाः

अपाङ्गदर्शनानीव । 'अपाङ्गौ नेत्रयोरन्तौ कटाक्षोऽपाङ्गदर्शने' इत्यमरः । कुङ्कुमं

सुवासिनीभिर्निटिलदेशे धार्यमाण:णः काश्मीरजन्माख्यचूर्णविशेषः । तेन विरचितानि
पत्राणीति शाकपार्थिवादित्वान्मध्यमपदलोपी समासः । तेषां मकरिकादिप-
।
त्राणां भङ्गाः शकलानि । 'अथ कुङ्कुमम् । काश्मीरजन्माग्निशिखं वरं बाह्रीलीकपी-
तने ।' 'अनुबोध:धः पत्रलेखा पत्राङ्गुलिरिमे समे' इति च अमरः । 'भङ्गः खण्डे
पराजये' इति भास्करश्च । दहदृशिरे दृष्टा बभूवुरित्यर्थः ॥ वक्त्रेति ॥ हरिप्रिया
. लक्ष्मी:मीः । 'कमला श्रीर्हरिप्रिया' इत्यमरः । तस्याः षट् षट्सङ्ख्याकानि इमानि
परिदृश्यमानानि प्रसिद्धानीति वाऽर्थः । वक्त्राक्षिपाणिचरणासनरूपाणि धारणं हस्तधृत-
कमलं चेति यानि पद्मानि वर्तन्त इति शेषः । 'वा पुंसि पद्ममं नळिनम्' इत्यमरः ।
तेषु षट्कमलेषु एकमपि कमलं उद्बुद्धं सम्यग्विदिततं ध्यातमिति यावत् । 'बुद्धं
बुघिधितं मनिततं विदितं प्रतिपन्नमवसितावगते' इत्यमरः । संसार :रः जननमरण-
प्रवाहः स च मोहः अहमाद्यभिमानः स च संसारमोहावेव रजनी तमी । 'रजनी

यामिनी तमी' इत्यमरः । तां अणुमात्रेण शिष्यत इत्यणुमालशेष:षः अवशिष्टले-
शांशेत्यर्थः । तथाभूतां व्यनक्ति किल करोति खल्त्यिवित्यर्थः । अत्र किलेति वार्ता-
1.
 
[^१] एककमलध्यानमेवाविद्यानिवर्तकम्, किमु षट्कमलध्यानं महालक्ष्म्याः ।