नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /324

तथा हि
 
ॐ
 
तुरीयांश्वासः
 
।
 
शिवा घोरा '[^१]चेति श्रुतिषु विदिते ये मम तनू

तयोराद्या मूर्तिः परमरमणीया त्वमसि मे ।
त्वमस्य
त्वमस्यर्धं देहे त्वमसि वदनं दक्षिणमिति
 
P
 
२९९
 

त्वयि प्रीये यावत्तव भवति तावच्च विदितम् ॥ २६ ॥

 
किमिच्छसि किं करणीयम्' इत्यभिदधत्युमावल्लभे, रमावल्लभेने-

 
[commentary]
 
प्राप्तोऽस्मि आत्मनः स्वस्मादपि प्रेमपदं प्रीतिस्थानं किं ? न किमपीति भावः ।
स ममार्घधमिदं अन्तकसूदनस्य देवि त्वमिव तदिति प्रतिपादयति ॥ शिवेति ॥
श्रुतिषु वेदेषु । 'श्रुतिः स्त्री वेद आम्नायः' इत्यमरः । इतिशब्द:दः काकाक्षि-
न्यायेन शिवापदघोरापदयोस्सम्बध्यते । तथा च शिवेति घोरा चेति मम परशिवस्य
ये द्वे तनू शरीरे । 'स्त्रियां मूर्तिस्तनुस्तनूः' इत्यमरः । विदिते प्रख्याते
वर्तेते इत्यस्य गम्यमानत्वादप्रयोगः । 'बुद्धं बुषितं मनितं विदितं प्रतिपन्नमव-
सिताव गते' इत्यमरः । 'तस्यैते तनुवौ घोसरान्या शिवान्या तनूः' इति च श्रुतेः ।
तथोक्तं महाभारतेऽपि –-- 'द्वे तनू तस्य देवस्य दैवज्ञा ब्राह्मणा विदुः । घोरा
चान्या शिवा चान्या ते चैव शतधा पुनः ॥"' इति । तयोः शिवाघोरयोर्मध्ये
आद्या प्रथमोक्ता शिवाख्या, परमरमणीया अत्यन्तदर्शनीया मे मम मूर्तिश्शरीरं
त्वमसि भवान् भवतीत्यर्थः । अर्घाधाङ्गीकृत दाम्पत्यस्य ममेति पदद्वयशेषः । देहे
शरीरे अर्धमर्धांशः त्वमसि । तथाचोक्तं रहस्यागमे -- 'योऽयं चकास्ति गगनार्णव-
रलरत्नकान्तिर्योऽयं सुरासुरगुरुः पुरुषः पुराण:णः ।' यद्वा, उमया साकं विष्णोरभेदादिति
भाव:- )वः । मम दक्षिणणं वदनं मुखं च त्वमसि । 'विष्णुरूपं मुखं रम्यं अघोरं दक्षिण
मुमणं मम' इति चन्द्रिकोक्तेः । इति हेतोः । 'इति हेतुप्रकरणप्रकारा दिसमाप्तिषु'
इत्यमरः । त्वयि भवद्विषये अहं यावत् कियदित्यर्थः । प्रीये च सन्तुष्टो भवा-
मीत्यर्थः । तावत्तत्सकलमित्यर्थः, 'यावत्तावच्च साकल्येऽवधौ मानेऽवधारणे'
इत्यमरः । तव विदिततं बुद्धमित्यर्थः । 'बुद्धं बुधितं विदितं मनितं प्रतिपन्नमव-
सिताव गते' इत्यमरः ॥ किमिति ॥ किमिच्छसि अपेक्षसे किं करणीयं कर्तव्यं

मयेत्यादिः । इति इत्थं उमाधवे गौरीवल्लभे अभिदघति वदति सति रमावल्लभेन
 
1: 23
 
[^१] २३, 24२४, 25२५ रूपाणि विष्णुस्तुतिपयांद्यानि, 26२६ पद्यं चेश्वरप्रतिवचनरूपं परामृशन्
 
को वा सुधीः हरिहरमेभेदं, हरिदेवीभेदं, द्वैततत्त्वं चाकलयेत् ? ॥