2023-06-05 16:40:35 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नीलकण्ठविजये सव्याख्याने
वैराजशाकररथन्तरवामदेव्य-
कालेयराजनगवांवतरौहिणाद्यैः ।
तं सामभिर्बहुभिः ऋग्यजुषेण चोच्चैः
शौरिस्स्तुवन् पुरहरं शतशो व्यनंसीत् ॥ २१ ॥
भव्यैरष्टभिरान्तरैः परिचरन् पुष्पैरहिंसादिभिः
कोटरे परभक्तिभारनमिते कुर्वन्प्रणामाञ्जलिम् ।
अपि च ।
""
अपि चेति ॥ वैराजं वैराजसंज्ञिकसाम तच, शाकरं शाकरसंज्ञिकसाम तच्च,
रथन्तरं रथन्तरसाम तच्च, वामदेव्यं वामदेव्यसाम तच्च, कालेयं कलिदृष्टसाम,
राजनं राजनसाम, गवांत्रतमिति साम, रौहिणसाम तच्च, तान्येव आद्यानि
मुख्यानि येषां तानि तथाभूतैः बहुभिः सामभि: बृहत्सामादिभि: ऋक्च यजुश्च
ऋग्यजुषं तेन । 'अचतुरविचतुरस्त्रीपुंसधेन्वनडुह र्वसामवाङ्मनसाक्षिध्रुवदारगवोर्वष्ठी-
वपदृष्ठीवनक्तन्द्रिवरात्रिन्दिवाहर्दिवसरजसनिःश्रेयसपुरुषायुषद्वयायुषत्र्यायुषर्ग्यजुष-
(5-4-77) इत्यादिना निपीत
नात्साधुः । उच्चैरधिकं, स्तुवन् स्तुतिं कुर्वन्, शौरि:
श्रीहरिः पुरहरं तं परशिव प्रति शतशः अनेक प्रकारैः व्यनंसीत् ननामेत्यर्थः ॥
भावैरिति ॥ अन्तरा:- बातएव अन्तराः । स्वार्थेऽण्प्रत्ययः । 'अन्तरः
परिधानीय स्वीयबाह्येषु वाच्यवत् इति नानार्थमाला । तैः बाघैरित्यर्थः ।
:
36
:
पुष्पैरष्टभिः अष्टसङ्ख्याकैः भावैः स्तम्भपळयरोमाञ्न्चस्वेद वैवर्ण्यवेपथुवैस्वर्याश्रुलक्षणैः
*
I
सात्त्विकुमारित्यर्थ: 1 सहितः इति शेषः । अहिंसा आदिर्येषां तैः पुष्पैश्च
कुसुमैः । आदिपदेन सत्यास्तेय ब्रह्मचर्या परिग्रहग्रन्था तितिक्षोपरतिसमाधानानि
मायाणिः । 'अहिंसा प्रथमं पुष्पमिन्द्रियाणाञ्च निग्रहः । शान्तिः पुष्पं दयापुष्पं
ज्ञानपुष्पमतः परम् ॥ तपः पुष्प सत्यपुष्पं भावपुष्पमथाष्टमम् इत्यभियुक्तोक्तेः ।
परिचरन परिचरणं कुर्वन्नित्यर्थः । अत्युत्कटमहोदर्शन[त्सञ्जात सात्त्विकभावस्सन्
हार्दैरहिंसादिभिः शिवं पूजयामासेति भावः । यद्वा, अन्तरः, अन्तरात्मा तत्र भवाः ।
आन्तराः अन्तरात्मस्था इत्यर्थः । 'तत्र भव:) (4-3-53) इत्यणप्रत्ययः । 'अन्तरमव-
काशावधिपरिधानान्तर्धि मेदताद्ध्यै छिद्रात्मीयविनाब हिरवसरमध्ये ऽन्त्रात्मनि च'
इत्यमरः । तथाभूतैः अष्टभिः अष्ट सङ्ख्याकैः, अहिंसादिभिः अहिंसाप्रभृतिभिः,
*1.
वैराजशाकररथन्तरवामदेव्य-
कालेयराजनगवांवतरौहिणाद्यैः ।
तं सामभिर्बहुभिः ऋग्यजुषेण चोच्चैः
शौरिस्स्तुवन् पुरहरं शतशो व्यनंसीत् ॥ २१ ॥
भव्यैरष्टभिरान्तरैः परिचरन् पुष्पैरहिंसादिभिः
कोटरे परभक्तिभारनमिते कुर्वन्प्रणामाञ्जलिम् ।
अपि च ।
""
अपि चेति ॥ वैराजं वैराजसंज्ञिकसाम तच, शाकरं शाकरसंज्ञिकसाम तच्च,
रथन्तरं रथन्तरसाम तच्च, वामदेव्यं वामदेव्यसाम तच्च, कालेयं कलिदृष्टसाम,
राजनं राजनसाम, गवांत्रतमिति साम, रौहिणसाम तच्च, तान्येव आद्यानि
मुख्यानि येषां तानि तथाभूतैः बहुभिः सामभि: बृहत्सामादिभि: ऋक्च यजुश्च
ऋग्यजुषं तेन । 'अचतुरविचतुरस्त्रीपुंसधेन्वनडुह र्वसामवाङ्मनसाक्षिध्रुवदारगवोर्वष्ठी-
वपदृष्ठीवनक्तन्द्रिवरात्रिन्दिवाहर्दिवसरजसनिःश्रेयसपुरुषायुषद्वयायुषत्र्यायुषर्ग्यजुष-
(5-4-77) इत्यादिना निपीत
नात्साधुः । उच्चैरधिकं, स्तुवन् स्तुतिं कुर्वन्, शौरि:
श्रीहरिः पुरहरं तं परशिव प्रति शतशः अनेक प्रकारैः व्यनंसीत् ननामेत्यर्थः ॥
भावैरिति ॥ अन्तरा:- बातएव अन्तराः । स्वार्थेऽण्प्रत्ययः । 'अन्तरः
परिधानीय स्वीयबाह्येषु वाच्यवत् इति नानार्थमाला । तैः बाघैरित्यर्थः ।
:
36
:
पुष्पैरष्टभिः अष्टसङ्ख्याकैः भावैः स्तम्भपळयरोमाञ्न्चस्वेद वैवर्ण्यवेपथुवैस्वर्याश्रुलक्षणैः
*
I
सात्त्विकुमारित्यर्थ: 1 सहितः इति शेषः । अहिंसा आदिर्येषां तैः पुष्पैश्च
कुसुमैः । आदिपदेन सत्यास्तेय ब्रह्मचर्या परिग्रहग्रन्था तितिक्षोपरतिसमाधानानि
मायाणिः । 'अहिंसा प्रथमं पुष्पमिन्द्रियाणाञ्च निग्रहः । शान्तिः पुष्पं दयापुष्पं
ज्ञानपुष्पमतः परम् ॥ तपः पुष्प सत्यपुष्पं भावपुष्पमथाष्टमम् इत्यभियुक्तोक्तेः ।
परिचरन परिचरणं कुर्वन्नित्यर्थः । अत्युत्कटमहोदर्शन[त्सञ्जात सात्त्विकभावस्सन्
हार्दैरहिंसादिभिः शिवं पूजयामासेति भावः । यद्वा, अन्तरः, अन्तरात्मा तत्र भवाः ।
आन्तराः अन्तरात्मस्था इत्यर्थः । 'तत्र भव:) (4-3-53) इत्यणप्रत्ययः । 'अन्तरमव-
काशावधिपरिधानान्तर्धि मेदताद्ध्यै छिद्रात्मीयविनाब हिरवसरमध्ये ऽन्त्रात्मनि च'
इत्यमरः । तथाभूतैः अष्टभिः अष्ट सङ्ख्याकैः, अहिंसादिभिः अहिंसाप्रभृतिभिः,
*1.