2023-06-05 16:40:35 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
तुरीयाश्वासः
शाणोल्लीढशरन्मृगाङ्कशकलस्तोमाभिरामं
महः
तत्पश्यन्निभृतं विनिद्रकमलंगाघीयसा चक्षुषा ।
साहस्राम्बुजपूजनव्रतसमाधित्सुः पुरा साहसं
चके यगिरिशे स्वयं तदुचितं मेनेऽधुना माधवः ॥ २० ॥
२९३
"
R
तत्तथाभूतम् । अथवा, आविष्कृतं प्रकटितं पञ्चानां ब्रह्मणां स्वरूपं यस्य स
तथाभूत इत्यर्थः । इत्युक्तेऽपि विरोधो बोध्यः । तत्परिहारस्तु द्वयोर्भावो द्विता
सैव द्वैतम् । स्वार्थेऽणप्रत्ययः । अविद्यमानं द्वैतं यस्य तत्तथाभूतं च तद्यद्ब्रह्म
तत्स्वरूपमित्यर्थः । 'एकमेवाद्वितीयम्' इति श्रुतेः । आविष्कृतानि प्रकटीकृतानि
पञ्चब्रह्मणां सद्योजातवा मदेवाघोरतत्पुरुषेशानसंज्ञकानां पञ्चसङ्ख्याकानां ब्रह्मणां
स्वरूपाणि यस्य स तथाभूतमित्यर्थो बोध्यो भवतीति । अर्वाचां जघन्यानां
प्रमाणानां शास्त्राणाम्। 'प्रमाणं हेतुमर्यादाशास्त्रेयत्ताप्रमातृषु' इत्यमरः । अतिदूरम-
गोचरमित्यर्थः । -'नावेदविन्मनुते तं बृहन्तम् इति श्रुतेः । आदिगिरां वेदानां
विकृष्टं दूरं न भवतीत्य विप्रकृष्टं सन्निहितदेश: तस्मिन् गोचरं विषयम् ।
'स्यादूदूर विप्रकृष्टकम्' इत्यमरः । अदूरविप्रकर्षगोचरमिति पाठे अविद्यमाने दूरवि-
प्रकर्षे दैर्ध्यव्यवधाने यस्मिन् सः समीपदेशः तत्र गोचरमित्यर्थः । 'तं त्वौप-
निषदं पूरुष पुराणंः पृच्छामिः इति श्रुतेः । वेदैकवेद्यमिति भावः। दाक्षायणीरमणं
पार्वतीपतिम् । 'साक्षाच्चकार प्रत्यक्षीचकारेत्यर्थः ॥ शाणेति ॥ शाण: घर्षणचक्रम्
'शाणस्तु निकषोपलः' इत्यमरः । तेन उल्लीढानि उल्लिखितानि यानि शरन्मृगाङ्क -
शकलानि शरत्कालचन्द्रखण्डानि तेषां स्तोमस्समूह: स इवाभिरामं मनोहरं
तच्छिवरूपं महः तेज:- । 'महस्तूत्सवतेजसोः' इत्यमरः । विनिंद्र विकसित
यत्कमलैः तद्वद्द्वाघीयसाः अत्यन्तविपुलायतेनः चक्षुषा नेत्रेण निभृतं निश्चलं यथा तथा
पश्यन्, माघवः श्रीविष्णुः पुरा पूर्वमीश्वरभजनकाले साहस्राणि सहस्रसधाकानि
यानि अम्बुजानि तैर्यत्पूजने पूजा तस्य यद्व्रतं नियम: तत्समाधित्सुः समाप-
यितुमिच्छुस्सन्नित्यर्थः । मिरिशे कैलासनाथविषये यत्साहसं सङ्ख्यापूरणार्थ
स्वनेत्रकमलमुत्पाटच भगवदर्पणरूपं यदुष्करं कर्मेत्यर्थः । चक्रे कृतवान् । तत्साह-
समधुना उचित सार्थकमेव मेने सम्यग्भगवत्स्वरूपदर्शन जनितहर्षलाभादिति भावः ॥
,
शाणोल्लीढशरन्मृगाङ्कशकलस्तोमाभिरामं
महः
तत्पश्यन्निभृतं विनिद्रकमलंगाघीयसा चक्षुषा ।
साहस्राम्बुजपूजनव्रतसमाधित्सुः पुरा साहसं
चके यगिरिशे स्वयं तदुचितं मेनेऽधुना माधवः ॥ २० ॥
२९३
"
R
तत्तथाभूतम् । अथवा, आविष्कृतं प्रकटितं पञ्चानां ब्रह्मणां स्वरूपं यस्य स
तथाभूत इत्यर्थः । इत्युक्तेऽपि विरोधो बोध्यः । तत्परिहारस्तु द्वयोर्भावो द्विता
सैव द्वैतम् । स्वार्थेऽणप्रत्ययः । अविद्यमानं द्वैतं यस्य तत्तथाभूतं च तद्यद्ब्रह्म
तत्स्वरूपमित्यर्थः । 'एकमेवाद्वितीयम्' इति श्रुतेः । आविष्कृतानि प्रकटीकृतानि
पञ्चब्रह्मणां सद्योजातवा मदेवाघोरतत्पुरुषेशानसंज्ञकानां पञ्चसङ्ख्याकानां ब्रह्मणां
स्वरूपाणि यस्य स तथाभूतमित्यर्थो बोध्यो भवतीति । अर्वाचां जघन्यानां
प्रमाणानां शास्त्राणाम्। 'प्रमाणं हेतुमर्यादाशास्त्रेयत्ताप्रमातृषु' इत्यमरः । अतिदूरम-
गोचरमित्यर्थः । -'नावेदविन्मनुते तं बृहन्तम् इति श्रुतेः । आदिगिरां वेदानां
विकृष्टं दूरं न भवतीत्य विप्रकृष्टं सन्निहितदेश: तस्मिन् गोचरं विषयम् ।
'स्यादूदूर विप्रकृष्टकम्' इत्यमरः । अदूरविप्रकर्षगोचरमिति पाठे अविद्यमाने दूरवि-
प्रकर्षे दैर्ध्यव्यवधाने यस्मिन् सः समीपदेशः तत्र गोचरमित्यर्थः । 'तं त्वौप-
निषदं पूरुष पुराणंः पृच्छामिः इति श्रुतेः । वेदैकवेद्यमिति भावः। दाक्षायणीरमणं
पार्वतीपतिम् । 'साक्षाच्चकार प्रत्यक्षीचकारेत्यर्थः ॥ शाणेति ॥ शाण: घर्षणचक्रम्
'शाणस्तु निकषोपलः' इत्यमरः । तेन उल्लीढानि उल्लिखितानि यानि शरन्मृगाङ्क -
शकलानि शरत्कालचन्द्रखण्डानि तेषां स्तोमस्समूह: स इवाभिरामं मनोहरं
तच्छिवरूपं महः तेज:- । 'महस्तूत्सवतेजसोः' इत्यमरः । विनिंद्र विकसित
यत्कमलैः तद्वद्द्वाघीयसाः अत्यन्तविपुलायतेनः चक्षुषा नेत्रेण निभृतं निश्चलं यथा तथा
पश्यन्, माघवः श्रीविष्णुः पुरा पूर्वमीश्वरभजनकाले साहस्राणि सहस्रसधाकानि
यानि अम्बुजानि तैर्यत्पूजने पूजा तस्य यद्व्रतं नियम: तत्समाधित्सुः समाप-
यितुमिच्छुस्सन्नित्यर्थः । मिरिशे कैलासनाथविषये यत्साहसं सङ्ख्यापूरणार्थ
स्वनेत्रकमलमुत्पाटच भगवदर्पणरूपं यदुष्करं कर्मेत्यर्थः । चक्रे कृतवान् । तत्साह-
समधुना उचित सार्थकमेव मेने सम्यग्भगवत्स्वरूपदर्शन जनितहर्षलाभादिति भावः ॥
,