नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /31

प्रथमाश्वासः
 
अथवा किमिति स्मरामि दुष्कवीनधुना ।

सकलभुवनैकमङ्गळशङ्करगुणवर्णनप्रवृत्तेन
 
।
 
।
न स्मरणीयाः कुधियो लोकायतिका इव व्रतस्थेन ॥ ५ ॥

 
कति कवयः कति कृतयः
 

कति लुप्ताः कति चरन्ति कति शिथिलाः ।
 

 
--------------
 
वपुष्मान् लोके स्वात्मानं दर्शयामास सः श्रीकण्ठविद्यागुरुः शिवविद्यागुरुः ।
श्रीमान् सत्यविद्याप्रतिपादकत्वेन सर्वादरणीयतया श्रीमत्त्वव्यपदेशः । अप्पय -
दीक्षितः अप्पयदीक्षितनामा, महान् कविः, जयति सर्वोत्कर्षेण वर्तते । इत्थं च
स्वग्रन्थप्रतिपाद्यशिवोत्कर्ष प्रथम प्रवर्तकस्य सर्वोत्कर्षप्रतिपादनेन शिवोत्कर्षप्रतिपाद-
कस्य स्वग्रन्थस्याप्यन्यग्रन्थावधिकोत्कर्ष उक्तो भवति ॥
 

 
स्वाभिमतं कविं प्रस्तुत्य कुकविनिन्दामाह ॥ य इति ॥ दुष्कवीनां
अविद्वत्कवीनां । कृतिविरचने ग्रन्थरचने। अभेद्यः परैरनिवारणीयः संरम्भः
प्रयत्न:, यच चित्तवृत्ते:, तदुचितपदान्वेषणे स्वाभिमतग्रन्थनिर्माणोचित सुप्तिङन्त-
गवेषणे । ऐकान्त्यं अव्यभिचारः । तदुभयमपि, अन्ततः ग्रन्थसमाप्तिसन्निकृष्टकाले
त्रीण्यह नि, अथवान्ततो गत्वा त्रीणि वा अहानि, अथवान्ततो गत्वा त्रीणि वा अहानि, तेषां कवयतां लभ्यं चेत् । एवं
प्रकृतकाल इव, सरसकविताराज्ये सरसकवितातादात्म्याध्यासित राज्ये, दुर्भिक्षयोगः

अभावाध्यासितक्षामसम्पत्तिः, स्यात्कि'किं[^१] न स्यादेवेत्यर्थः । एवञ्च कुकवीनां स्वग्र-
न्थेषु दैवात्प्रमादा इत्यादिप्रलापाः स्वचित्तानैकाग्र्यादिच्छादनार्था इति पर्यव-
सितम् । मतान्तरमाश्रित्य कुकविनिन्दायाः ग्रन्थानुपयोगितया तत्सन्दर्भे प्रवृत्त-
मात्मानमपि जुगुप्सन् पारमार्थिकस्वग्रन्थे निन्दार्थं कुकवीनां स्मरणमयुक्तमित्य-
भिप्रेत्याह ॥ अथवेति ॥ अधुना भगवद्गुण भिवर्णनकाले । दुष्कवीन्, किमिति

किं साधनीयमिति । स्मरामि स्मरणविषयान्
करोमि । प्रत्युत कुकविस्मरणं ताह-
दृशमग्रन्थरचने प्रवृत्तस्य स्वस्य अयुक्तमित्यपि सदृष्टान्तमाह ॥ सकलभुवनेत्या-
दिना ॥ सकलेति ॥ व्रतस्थेन सत्कर्मनिष्ठेन । लोकायतिका इव नास्तिका
इव । सकलभुवनैकमङ्गळशङ्करगुणवर्णनप्रवृत्तेन सकलभुवनेषु एकं मङ्गळं यत्
शङ्करगुणानां विषभक्षण विबुधपरिपालनादीनां वर्णनं, तत्र प्रवृत्तेन । मयेति शेषः ।
1.
 
[^१] काक्कावा अयमर्थोलब्धः ।