2023-06-05 16:40:32 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नोलकण्ठ विजये सव्याख्याने
तामित्थं स्मरतश्चिरं मधुभिदुस्ताएं सुधामालिनीं
॥धूतद्द्वैतकळङ्कशङ्करकलापुम्भावरूपात्मनः ।
पाषाणव्य तिभेद जर्झरजरच्छैवालवतत्क्षणात्
आत्किञ्चिरपरिगत हालाहलस्सर्वतः ॥ १३ ॥
तथाभूतां भगवतीमम्बां अमृतेश्वरी तारासंज्ञिकां सुधामालिनीं देवीं मुकुन्द:
श्रीहरिः अहमिति भावः अभिप्रायः अहम्भावस्तस्मादहम्भावतः । 'भाव: पदार्थे
जा
सत्ताया क्रियांचेष्टात्मयोनिषु । विद्वल्लीलांस्वभावेषु भूत्यभिप्रायजन्तुषु ॥" इति
नानाथमाली । अस्माषत् सस्मार। अहममृतेश्वर्यस्मीति दध्याविति भावः ॥
तामिति ॥ सुत्रायाः माली सुधामाला अस्या 'अस्तीति सुधामालिनी, स्रवत्सुघेति
भावः । तथाभूती तारा तारादेवी इत्थममेदेनेत्यर्थः । चिरं बहुकाल स्मरतः
घ्यायतः । द्वयोर्भावः द्विता सैव द्वैतम् । स्वार्थेऽण्प्रत्ययः । तदेव कळङ्कोऽङ्कं धूतः
उत्सृष्टः द्वैतकळको येन सः । स चासौ शङ्करश्चेति कर्मधारयः । 'त्यकं हीनं
विधुतं समुज्झितं धूतमुत्सृष्टम्' इत्यमरः । 'कळकोऽङ्कापवादयोः' इति च । तथा-
भूतस्य शङ्करस्य या कला कलना, कृतिरिति यावत् । शक्तिरिति वाऽर्थः । तस्याः ।
'कला शमात्र शिल्पादौ कलना काल भेदयोः । इन्दोश्च षोडशे भागे स्यान्मूलधनवर्धने
इति भास्करः । पुंसा पुरुपेण, भावः भूतिः, पुरुषरूपेण भवनमिति यावत् ।
'विद्वल्लीला स्वभावेषु भूत्यभिप्रायजन्तुषु । भावस्सत्ता' इत्यादि भास्करः । एवंच
शङ्करकलायां यः पुम्भावः तस्मिन् यदूपम् आकार इत्यर्थः । 'रूपं स्वभावे शुक्का दौ
सौन्दर्य नायके पशौ । ग्रन्थावृत्तौ नाटकादावाकारे श्लोकशब्दयोः' इति
भास्करः। तद्रूपमात्मा विग्रहो यस्य सः । 'आला "यत्नो धृतिर्बुद्धिः स्वभावो
ब्रह्म व च' इत्यमरः । तथा चाद्वितीय शङ्करकलास्वरूपपार्वतीविवर्तस्येति भावः ।
एवम्भूतस्य मुरभिदो वासुदेवस्य, सर्वतः समन्ततः, परिगतः परिप्राप्तः हालाहल:
कालकूट: तत्क्षणात्। 'ल्यब्लोपे पञ्चमी । ध्यानक्षणं विहायेत्यर्थः । पाषाणस्य
व्यतिभेदः आघातः तेन जीरः खण्डितः यो जरत निस्सारं यच्छेवालं शैवलं तद्वत् ।
'जलनीली तु शैवालशेवलेऽथ कुमुद्रती' इत्यमरः । समीपे किञ्चिदरंपम-
पासरदपगतः सुघामालिनीध्यानेन किञ्चिद्विषबाधा स्वस्य गतेति भावः ।
4
तामित्थं स्मरतश्चिरं मधुभिदुस्ताएं सुधामालिनीं
॥धूतद्द्वैतकळङ्कशङ्करकलापुम्भावरूपात्मनः ।
पाषाणव्य तिभेद जर्झरजरच्छैवालवतत्क्षणात्
आत्किञ्चिरपरिगत हालाहलस्सर्वतः ॥ १३ ॥
तथाभूतां भगवतीमम्बां अमृतेश्वरी तारासंज्ञिकां सुधामालिनीं देवीं मुकुन्द:
श्रीहरिः अहमिति भावः अभिप्रायः अहम्भावस्तस्मादहम्भावतः । 'भाव: पदार्थे
जा
सत्ताया क्रियांचेष्टात्मयोनिषु । विद्वल्लीलांस्वभावेषु भूत्यभिप्रायजन्तुषु ॥" इति
नानाथमाली । अस्माषत् सस्मार। अहममृतेश्वर्यस्मीति दध्याविति भावः ॥
तामिति ॥ सुत्रायाः माली सुधामाला अस्या 'अस्तीति सुधामालिनी, स्रवत्सुघेति
भावः । तथाभूती तारा तारादेवी इत्थममेदेनेत्यर्थः । चिरं बहुकाल स्मरतः
घ्यायतः । द्वयोर्भावः द्विता सैव द्वैतम् । स्वार्थेऽण्प्रत्ययः । तदेव कळङ्कोऽङ्कं धूतः
उत्सृष्टः द्वैतकळको येन सः । स चासौ शङ्करश्चेति कर्मधारयः । 'त्यकं हीनं
विधुतं समुज्झितं धूतमुत्सृष्टम्' इत्यमरः । 'कळकोऽङ्कापवादयोः' इति च । तथा-
भूतस्य शङ्करस्य या कला कलना, कृतिरिति यावत् । शक्तिरिति वाऽर्थः । तस्याः ।
'कला शमात्र शिल्पादौ कलना काल भेदयोः । इन्दोश्च षोडशे भागे स्यान्मूलधनवर्धने
इति भास्करः । पुंसा पुरुपेण, भावः भूतिः, पुरुषरूपेण भवनमिति यावत् ।
'विद्वल्लीला स्वभावेषु भूत्यभिप्रायजन्तुषु । भावस्सत्ता' इत्यादि भास्करः । एवंच
शङ्करकलायां यः पुम्भावः तस्मिन् यदूपम् आकार इत्यर्थः । 'रूपं स्वभावे शुक्का दौ
सौन्दर्य नायके पशौ । ग्रन्थावृत्तौ नाटकादावाकारे श्लोकशब्दयोः' इति
भास्करः। तद्रूपमात्मा विग्रहो यस्य सः । 'आला "यत्नो धृतिर्बुद्धिः स्वभावो
ब्रह्म व च' इत्यमरः । तथा चाद्वितीय शङ्करकलास्वरूपपार्वतीविवर्तस्येति भावः ।
एवम्भूतस्य मुरभिदो वासुदेवस्य, सर्वतः समन्ततः, परिगतः परिप्राप्तः हालाहल:
कालकूट: तत्क्षणात्। 'ल्यब्लोपे पञ्चमी । ध्यानक्षणं विहायेत्यर्थः । पाषाणस्य
व्यतिभेदः आघातः तेन जीरः खण्डितः यो जरत निस्सारं यच्छेवालं शैवलं तद्वत् ।
'जलनीली तु शैवालशेवलेऽथ कुमुद्रती' इत्यमरः । समीपे किञ्चिदरंपम-
पासरदपगतः सुघामालिनीध्यानेन किञ्चिद्विषबाधा स्वस्य गतेति भावः ।
4