2023-06-05 16:40:26 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
"तृतीयाभ्यास:
परं तु ।
मूले वालघिमग्रतः सुरगिरेमौळि च मे बनता
कल्पे प्राचि पिनाकिना भगवताऽऽकृष्टोऽस्मि यल्लीलया ।
तत्काल श्लथसन्धिबन्धपरिवृत्तास्थीनि मर्माणि तान्य-
२५१
I
द्यापि स्मितजृम्भितक्षवधुषु स्वाच्छन्द्रयमुच्छिन्दते ॥ ५९॥
अपि च ।
यस्तल्पेष्वपि कोमलेषु शयितुं शक्नोमि नाश्मविव
त्यक्त्वा कुण्डलतां स्वपन्नपि च यो नायन्तुमद्योत्सहे ।
काद्रवेयास्तदीश्वराः' इत्यमरः । साहायकं सहायस्य कर्म अनुवर्तन
तन्नियोगानुरूपम् आचरितव्यं कर्तव्यमित्येवं न्यायस्सदसद्विवेक एव मां चोदयति
प्रेरयति, अलास्मिन्नर्थे भवतां युष्माकं विज्ञापनेन, आवेदनेन किं फलमिति शेषः
॥ पर विति । परन्तु किंत्वित्यर्थ: । प्राचि प्राक्तने कल्पे पद्मादिसंज्ञ-
कब्राह्मदिवसे । कल्पलक्षणमुक्तम् अमरेण 'दिव्यैर्वर्षसहस्रैर्द्वादशभिर्देवतं युगम् । दैवे
युगसहले द्वे ब्राह्मः कल्पौ तु तौ नृणाम् ।' इति । यदित्यव्ययं वेत्यर्थकं
तात्पर्यप्रकरणाभ्याम् । अथवा हेत्वर्थ: । 'यत्तद्यतस्ततो हेतौ' इत्यमरः ।
सुरगिरमेरुपर्वतस्य मूले मूलदेशे मे वालविं लागलं अग्रतः शिखरदेशे
मौळिंमुत्तमाङ्ग बनता बन्धं कुर्वता भगवता पिनाकिना परमेश्वरेण लीलया विलासेन
आकृष्टः समाकर्षण गमित इत्यर्थः । त्रिपुरसंहारकाले धनुष्टंकारार्थमिति भावः ।
स चासौं कालश्चेति तत्कालः तस्मिन् लथानि भग्नानि सन्धीनां वङ्क्षणानां
बन्धाः कीलाः, परिवृत्तानिस्तान अस्थीनि च येषां तानि । तथाभूतानि
मर्माणि मर्मस्थानानि, अद्य इदानीमपि, स्मितजृम्भितक्षवथुषु स्मितं ईषद्धसनम् ।
'सोत्प्लासस्स मॅनाक् स्मितम् ' ' इत्यमरः । जृम्भितं जृम्भणम् । 'जृम्भस्तु त्रिषु
21
Sal
जन्मणम्' इत्यमरः । क्षवधुः कास: । 'स्त्री क्षुत्तं क्षवः पुंसि कासस्तु
2.
क्षवयुः पुमान्' इत्यमरः । स्वच्छन्दः स्वतन्त्रः । 'स्वतन्त्रोऽपावृतः स्वैरी
स्वच्छन्दो निरवग्रहः' इत्यमरः । तस्य भावः स्वाच्छन्धं उच्छिन्दते । रौघादिका-
ABSHS
दुत्पूर्वात्' 'छिदिर् द्वेषीकरणे' इति धातोर्लटि झस्, अन्तादेशः ॥ अपि चेति ॥ यो-
ऽहं कोमलानि मृदूनि । 'कोमलं मृदुलं मृदु' इत्यमरः । तथाभूतेषु तल्पेषु
परं तु ।
मूले वालघिमग्रतः सुरगिरेमौळि च मे बनता
कल्पे प्राचि पिनाकिना भगवताऽऽकृष्टोऽस्मि यल्लीलया ।
तत्काल श्लथसन्धिबन्धपरिवृत्तास्थीनि मर्माणि तान्य-
२५१
I
द्यापि स्मितजृम्भितक्षवधुषु स्वाच्छन्द्रयमुच्छिन्दते ॥ ५९॥
अपि च ।
यस्तल्पेष्वपि कोमलेषु शयितुं शक्नोमि नाश्मविव
त्यक्त्वा कुण्डलतां स्वपन्नपि च यो नायन्तुमद्योत्सहे ।
काद्रवेयास्तदीश्वराः' इत्यमरः । साहायकं सहायस्य कर्म अनुवर्तन
तन्नियोगानुरूपम् आचरितव्यं कर्तव्यमित्येवं न्यायस्सदसद्विवेक एव मां चोदयति
प्रेरयति, अलास्मिन्नर्थे भवतां युष्माकं विज्ञापनेन, आवेदनेन किं फलमिति शेषः
॥ पर विति । परन्तु किंत्वित्यर्थ: । प्राचि प्राक्तने कल्पे पद्मादिसंज्ञ-
कब्राह्मदिवसे । कल्पलक्षणमुक्तम् अमरेण 'दिव्यैर्वर्षसहस्रैर्द्वादशभिर्देवतं युगम् । दैवे
युगसहले द्वे ब्राह्मः कल्पौ तु तौ नृणाम् ।' इति । यदित्यव्ययं वेत्यर्थकं
तात्पर्यप्रकरणाभ्याम् । अथवा हेत्वर्थ: । 'यत्तद्यतस्ततो हेतौ' इत्यमरः ।
सुरगिरमेरुपर्वतस्य मूले मूलदेशे मे वालविं लागलं अग्रतः शिखरदेशे
मौळिंमुत्तमाङ्ग बनता बन्धं कुर्वता भगवता पिनाकिना परमेश्वरेण लीलया विलासेन
आकृष्टः समाकर्षण गमित इत्यर्थः । त्रिपुरसंहारकाले धनुष्टंकारार्थमिति भावः ।
स चासौं कालश्चेति तत्कालः तस्मिन् लथानि भग्नानि सन्धीनां वङ्क्षणानां
बन्धाः कीलाः, परिवृत्तानिस्तान अस्थीनि च येषां तानि । तथाभूतानि
मर्माणि मर्मस्थानानि, अद्य इदानीमपि, स्मितजृम्भितक्षवथुषु स्मितं ईषद्धसनम् ।
'सोत्प्लासस्स मॅनाक् स्मितम् ' ' इत्यमरः । जृम्भितं जृम्भणम् । 'जृम्भस्तु त्रिषु
21
Sal
जन्मणम्' इत्यमरः । क्षवधुः कास: । 'स्त्री क्षुत्तं क्षवः पुंसि कासस्तु
2.
क्षवयुः पुमान्' इत्यमरः । स्वच्छन्दः स्वतन्त्रः । 'स्वतन्त्रोऽपावृतः स्वैरी
स्वच्छन्दो निरवग्रहः' इत्यमरः । तस्य भावः स्वाच्छन्धं उच्छिन्दते । रौघादिका-
ABSHS
दुत्पूर्वात्' 'छिदिर् द्वेषीकरणे' इति धातोर्लटि झस्, अन्तादेशः ॥ अपि चेति ॥ यो-
ऽहं कोमलानि मृदूनि । 'कोमलं मृदुलं मृदु' इत्यमरः । तथाभूतेषु तल्पेषु