नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /269

तृतीयाश्वासः
 
२४३
 
धुद्युलोकादुत्पतंतता च दुग्धपूरेण परिप्लाविता सिद्धनदी बभूव दुग्धनदी ।
5
 
संसिक्ताश्च पयसा मधुरेण सर्वतो नन्दनोद्यानवनपादपास्तदादि
सुधामधुराणि सुवते फलानि ।

 
मज्जन्मन्दरशैलकन्दरपुटव्याघूर्णदर्णोभर-
'
स्वैरोज्जागरघोषभीषणपयः कल्लोलिनीवल्लभाः ।

खेदस्तम्भितकिम्पचानविबुधप्रारब्धभूरिस्तवा
 

गोविन्दस्य कुतूहलं विदधिरे ते केचिदेकक्षणाः[^१] ॥ ५४॥
 
—
 
6
 

 
[commentary]
 
ततोऽनन्तगुणं प्रोक्तं रसलिङ्गस्य पूजने ।"' इति । सारसङ्ग्रहे तु –-- 'शिवनाभि-
मयमयं लिङ्गं नित्यं पूज्यं मनीषिभिः । यच्छ्रेष्ठं सर्वलिङ्गेभ्यो गौरीसाम्बबं न संशयः ।"
’ इति । तत्रैव 'कृते रत्नमयं लिङ्गं त्रेतायां हेमसंभवम् । द्वापरे पारदं श्रेष्ठं पार्थिववं तु
' कल'लौ युगे ॥"' इति । बाणलिङ्गपरीक्षाप्रकार:रः शिवरहस्ये –-- 'त्रिपञ्चसप्तधा
ययत्तु] ' तुलातुलितमादरात् । न याति समतां कर्तुं बाणलिङ्गमिति श्रुतम् ।
सपीठमसपीठठं वा बाणलिङ्गं शिवात्मकम् । पूजनीयं प्रयत्नेन भुक्तिमुक्तिफलेप्सुभिः ॥
सालग्राम सहस्रेभ्यो बाणलिङ्गं विशिष्यते ।' इति । ● 'शिवलिङ्गार्चनेनैव
मुक्तिर्भवति नान्यथा ।' इति च । प्रकृतमनुसरामः ॥ ऊर्ध्वमिति ॥
आद्युलोकात् स्वर्गलोकावधीत्यर्थः । ऊर्ध्वं ऊर्ध्वदेशं प्रति, उत्पतता उत्पतनं
कुर्वता दुग्धपूरेण क्षीरपूरेण, परिप्लाविता सेचिता, सिद्धनदी गङ्गा दुग्ध-
नदी क्षीरनदी बभूव सञ्जातेत्यर्थः ॥ संसिक्ता इति ॥ नन्दनोद्यानवनं
नन्दनसंज्ञिकारामः । तस्मिन् ये पादापा:पाः वृक्षाः ते सर्वतः स्कन्ध-
"शाखादिनिखिलदेशे यदेति शेषः । मधुरेण मधुररसेन पयसा क्षीरेण,
सें संसिक्ताः सम्यक्सेचननं प्राप्ताः । तदादि । क्रियाविशेषणमेतत्, तत्काल
'मारभ्येति तात्पर्यार्थः । सुधा पीयूषं तद्वन्मधुराणि मधुररसविशिष्टानि फलानि
सुव॑वते जनयन्तीत्यर्थः । अथ मन्दरपातसमयो भगवतः हर्षायाजनीत्याशये-
नाह ॥ मज्जन्निति ॥ मज्जनून् मज्जनं कुर्वन्, यो मन्दरः तस्य कन्दरा दर्यः ।
'दरी तुःतु कन्दरो वा स्त्री' इत्यमरः । तेषु पुटं यथा तथा वक्रं बुद्बुदं वा यथा
तथेत्यर्थः । 'चक्राणि पुटभेदाः स्युः' इत्यमरः । व्याघूर्णन्ति प्रवहन्ति यान्य-
•
 
1,
 
[^१] गोविन्दस्य कुतूहलजननात् ते क्षणा:णाः एके मुख्या इत्यर्थः ॥
 
"