2023-06-05 16:40:22 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
तृतीया श्वासः
एतत्पर्वतपक्षतिक्षतिकृतो मूर्खस्य दौष्कर्म्यमि-
त्यायस्ताः पथि पर्यभाषिषत ते सर्वे सुपर्वेश्वरम् ॥ ४५ ॥
अपि च 1.
भग्नो यस्य दशाननः प्रचलने किञ्चित्प्रवृत्तः पुरा
शक्य तस्य गिरेः कथं नयनमित्यस्ता विषुस्साधवः ।
२३
Mi
"
असौ गिरिर्मन्दरः वाचैव गच्छेति वाङ्मात्रेण नेतुमुद्दिष्टदेशं गमयितुं क्षमोऽर्हः ।
पूर्वमेतस्य पक्षसत्त्वादिति भावः । स्कन्धाः अंसाश्च शिरांसि शीर्षाणि च
स्कन्धशिरः । 'द्वन्द्वश्च प्राणितूर्यसेनाङ्गानाम् (2-4-2) इत्येकवद्भावः । 'स्कन्धो
भुजशिरोऽसोऽस्त्री' 'उत्तमाङ्गं शिरश्शीर्षम् इति च अमरः । भग्नं नष्टप्रायं यत्
स्कन्धशिरः तस्य घराः तथाभूतैश्च पयोधरादिशब्दवदत्रापि 'धृ' धातोः पचाद्यच् ।
दिविचरैः देवैः असुरैः अस्माभिः अद्येदानीम् इत्थमेवम् उपते धृतो भवतीति यत्
तदेतद्वहनमित्यर्थः । पर्वतानां मन्दरप्रभृतिनगानां पक्षतय: पक्षमूलानि । 'स्त्री
पक्षति: पक्षमूलम् इत्यमरः । तासां क्षतिकृतः नाशं कृतवत: मूर्खस्य बालिशस्य ।
'मूर्खवैधेयवालिशी:' इत्यमरः । दुष्कर्मैव दौंष्कर्म्यम्, दुश्चेष्टितमित्यर्थः । स्वार्थे
व्यञ् । पूर्वमनेन॒ इन्द्रेण अनभिज्ञेन पर्वतपक्षाणां छेदनादिति भावः । इति इत्थमा-
यस्ताः आयासविशिष्टाः ते देवासुराः पथि मार्गे सुपर्वणां देवानामीश्वरं पतिमिन्द्रम् ।
'ईश्वरः पतिरीशिता' इत्यमरः । पर्यभाषिषत निनिन्दुः, उपालम्भयांचकुरित्यर्थः ।
परिपूर्वस्य भाषते: निन्दार्थत्वमाह अमर:- 'यस्सनिन्द उपालम्भस्तत्र स्यात्परिभाष-
णम्' इति ॥ अपि चेति । भग्नेति ॥ साधवः सज्जनाः । 'सभ्यसज्जनसाधवः'
इत्यमरः । पुरा पूर्वकल्प दशाननो रावणः यस्य अद्रेः प्रचलने प्रकम्पने। 'चलनं कम्पनं
कम्प्रम्' इत्यमरः । किञ्चिदीषत् प्रवृत्त उद्युक्तस्सन्म: भङ्गं प्राप्तः तस्य तथावि-
धस्येति तात्पर्यार्थः। गिरेः पर्वतस्य, नयनं उत्पाट्य उत्तरदेशप्रापणमित्यर्थः । 'णीञ्
।
अत्येक्षुदशैलाः
1. दशाननः यस्य चलने अग्नः, तस्यैवाधुना नयनं श्लाघास्पदमिति साधुवादः ॥
ला: शाखामृगैरप्यानीताः, काऽत्र वाघा इति व्यक्तिमेदान्निन्दा असाधुवादः इति
व्यक्तम् ॥
२
2. पर्वतानां पूर्व सपक्षता क्लेशावहाभूत, अधुना तेषामेव विपक्षता क्लेशावहा
जाता इत्यनेन मित्रशत्रुभावः कालमैदन सुखदुःखावहः इति द्धोतितम् ॥
एतत्पर्वतपक्षतिक्षतिकृतो मूर्खस्य दौष्कर्म्यमि-
त्यायस्ताः पथि पर्यभाषिषत ते सर्वे सुपर्वेश्वरम् ॥ ४५ ॥
अपि च 1.
भग्नो यस्य दशाननः प्रचलने किञ्चित्प्रवृत्तः पुरा
शक्य तस्य गिरेः कथं नयनमित्यस्ता विषुस्साधवः ।
२३
Mi
"
असौ गिरिर्मन्दरः वाचैव गच्छेति वाङ्मात्रेण नेतुमुद्दिष्टदेशं गमयितुं क्षमोऽर्हः ।
पूर्वमेतस्य पक्षसत्त्वादिति भावः । स्कन्धाः अंसाश्च शिरांसि शीर्षाणि च
स्कन्धशिरः । 'द्वन्द्वश्च प्राणितूर्यसेनाङ्गानाम् (2-4-2) इत्येकवद्भावः । 'स्कन्धो
भुजशिरोऽसोऽस्त्री' 'उत्तमाङ्गं शिरश्शीर्षम् इति च अमरः । भग्नं नष्टप्रायं यत्
स्कन्धशिरः तस्य घराः तथाभूतैश्च पयोधरादिशब्दवदत्रापि 'धृ' धातोः पचाद्यच् ।
दिविचरैः देवैः असुरैः अस्माभिः अद्येदानीम् इत्थमेवम् उपते धृतो भवतीति यत्
तदेतद्वहनमित्यर्थः । पर्वतानां मन्दरप्रभृतिनगानां पक्षतय: पक्षमूलानि । 'स्त्री
पक्षति: पक्षमूलम् इत्यमरः । तासां क्षतिकृतः नाशं कृतवत: मूर्खस्य बालिशस्य ।
'मूर्खवैधेयवालिशी:' इत्यमरः । दुष्कर्मैव दौंष्कर्म्यम्, दुश्चेष्टितमित्यर्थः । स्वार्थे
व्यञ् । पूर्वमनेन॒ इन्द्रेण अनभिज्ञेन पर्वतपक्षाणां छेदनादिति भावः । इति इत्थमा-
यस्ताः आयासविशिष्टाः ते देवासुराः पथि मार्गे सुपर्वणां देवानामीश्वरं पतिमिन्द्रम् ।
'ईश्वरः पतिरीशिता' इत्यमरः । पर्यभाषिषत निनिन्दुः, उपालम्भयांचकुरित्यर्थः ।
परिपूर्वस्य भाषते: निन्दार्थत्वमाह अमर:- 'यस्सनिन्द उपालम्भस्तत्र स्यात्परिभाष-
णम्' इति ॥ अपि चेति । भग्नेति ॥ साधवः सज्जनाः । 'सभ्यसज्जनसाधवः'
इत्यमरः । पुरा पूर्वकल्प दशाननो रावणः यस्य अद्रेः प्रचलने प्रकम्पने। 'चलनं कम्पनं
कम्प्रम्' इत्यमरः । किञ्चिदीषत् प्रवृत्त उद्युक्तस्सन्म: भङ्गं प्राप्तः तस्य तथावि-
धस्येति तात्पर्यार्थः। गिरेः पर्वतस्य, नयनं उत्पाट्य उत्तरदेशप्रापणमित्यर्थः । 'णीञ्
।
अत्येक्षुदशैलाः
1. दशाननः यस्य चलने अग्नः, तस्यैवाधुना नयनं श्लाघास्पदमिति साधुवादः ॥
ला: शाखामृगैरप्यानीताः, काऽत्र वाघा इति व्यक्तिमेदान्निन्दा असाधुवादः इति
व्यक्तम् ॥
२
2. पर्वतानां पूर्व सपक्षता क्लेशावहाभूत, अधुना तेषामेव विपक्षता क्लेशावहा
जाता इत्यनेन मित्रशत्रुभावः कालमैदन सुखदुःखावहः इति द्धोतितम् ॥