नीलकण्ठविजयचम्पूः व्याख्यासहिता /251

2023-08-12 09:04:54 by Bharadwajraki

This page has been fully proofread once and needs a second look.

तृतीयाश्वांसः

२२५

भगवानम्बिकारमणश्चतुरतर मस्साभिर्वाहनीयः' इति, वादयत्सु वादित्राणि
गन्धर्वेषु, गायन्तीषु गा~~था :~~थाः किन्नरीषु, नृत्यन्तीषु निर्जरवारकान्तासु,
श्लाघमानेषु चारणेषु, प्रयुञ्जानेष्वाशिषः परमर्षिषु, वर्षत्सु

दिव्यवलाहकेषु पुष्पवर्षाणि, हर हरेति तारध्वनिभिरापूरयन्त विध्यण्ड-
मण्डलमुन्नमयामासुरुवर्वीधरं मन्दरम् ।

आपाताळनिममग्नमूर्तिनि बलान्मूले समुन्मूलिते

शैलस्यास्य भुजङ्गराजनगरप्रासाद शृङ्गायिते ।

[commentary]

'सर्ववं स्याद्वाहनं यानम्' इत्यमरोऽप्याह । तद्गतः यानं प्राप्त इव वाहनीय:यः वोढव्य
' इतीत्थं परस्परम् अन्योन्यम्, उद्बोधयन्तः उपदिशन्तः देवासुराः गन्धर्वेषु देवयोनि-
विशेषेषु वादित्राणि
वीणा मुरजकांस्यवंशलक्षण~~क्ष~~श्चतुर्विधवाद्यानि । 'चतुर्विधमिदं वाद्यं
' वादित्रातो धद्यनामकम्' इत्यमरः । वादयत्सु नादयत्सु सत्सु । किन्नरीषु किन्नरस्त्रीषु
गाथाः षट्पादोपलक्षितपद्यविशेषान् । 'गाथथृ प्रतिष्ठालिप्सयोर्मग्रन्थे च ' इति धातोः
पचाद्यचि 'अजाद्यतष्टाप्' (~~4-1-4~~४.१.४) । गायन्तीषु गानं कुर्वन्तीषु । निर्जरवनितासु
देववेश्यासु नृत्यन्तीषु नर्तनं कुर्वन्तीषु । चारणेषु देवयोनिविशेषेषु श्लाघमानेषु पर-
मेश्वरस्तुतिं कुर्वाणेषु । परमर्षिषु । '~~ऋत्यक:~~ॠत्यकः' (~~6-1-128~~६.१.१२८) इति पाक्षिकप्रकृतिभावा-
'भावः । वसिष्ठवा मदेवादिषु आशिष:षः हिताशंसनानि । स्वस्तिवाचन नानीति यावत् ।
'स्त्री' त्वाशीर्हिताशशंसा~~हिंद~~हिदंष्ट्~~यो:~~रयोः' इत्यमरः । प्रयुञ्जानेषु प्रपठत्सु सत्सु । दिव्या ये
ब वलाहकाः मेघाः। 'वारिवाह:हः स्तनयित्नुर्व [ब] लाहकः' इत्यमरः । पुष्पाणां वर्षाणि
' वर्षणानि वर्षत्सु कुर्वत्स्वित्यर्~~थ: । घा~~थः । धातूनामनेकार्थत्वात् । हरहरेत्येवंवि~~षैः~~धैः तारध्वनिभिः
अत्युच्चध्वनिभिः विध्यण्डमण्डलं ब्रह्माण्डगोळकं आपूरयन्तः सम्यकक्पूरणं कुर्वन्तः
मन्दरमुर्वीघधरं '[^१]मन्दरपर्वतम्, उन्नमयामासुः उत्कूलयामासुः ॥ आपातालेति ॥
' आपाताललं पाताललोकमभिव्याप्य निममाग्ना निमज्ज्य स्थिता मूर्तिस्तनुर्यस्य तत्तथाभूते
अं अत एवंव भुजङ्गराजश्शेषः, तस्य नगरं भोगवतीपुरं तस्मिन् य:यः प्रासाद:दः देवसदनं,
देवस्थानमिति यावत् । राजसदनमिति चार्थः । 'प्रासादो देवभूभुजाम्’ इत्यमरः । ।
देवाश्च भूभुजश्चेति द्वन्द्वाश्रयणात् । तस्य शृङ्गायिते शिखरवद्भासमाने अस्य शैलस्य

1.

[^१] मन्दरोद्धारक क्रमवर्ण नमुखेनेदानीन्तनं कमलालय क्षेत्रेशरथोत्सवप्रकार मधुना
अस्माभिः साक्षात् क्रियमाणं परम्परागत मिति दर्शयति ॥
~~N-29~~