This page has been fully proofread once and needs a second look.

२१५
 
तृतीयाभ्वासः
 
सागरे निपातयितुमुत्साहयामास बलिम् ।
 

 
ततः 'कियदेतदुत्पाटनं नाम गिरेः, विधमामो मुखमारुतेन,
विक्षिपामोऽङ्गुलिस्फोटेन, समुद्धरामो वामहस्तेन, संक्रमया मस्सायकेनै-
केन' इति बलोत्सेकादुच्चावचं गर्जत्सु दानवेषु, बलिरिदमवादीत् ।

 
'हन्त कथमर्भका इव यूयमकृतप्रज्ञा इव निरङ्कुशं प्रतिजानीध्वे ।

 
विंशत्यापि भुजैः पुरा गिरिवरं विक्षोभयन् शूलिनः

पादाङ्गुष्ठनखाग्रयन्त्रणदळद्दोस्सन्धिबन्धश्चिरम् ।
 

 
[commentary]
 
यन्मथनं विलोडनं तस्मिन् उपायं साधनं भवानाख्यातु ब्रूहीत्यर्थः । भवद्योगान्न
मध्यमः । इतीत्थं दानवेषु असुरेषु अनुयुञ्जानेषु पृच्छत्सु सत्सु पुरन्दरः इन्द्रः
यथाश्रुतं श्रुतमनतिक्रम्य आख्याय उक्त्वा, तं मन्दरमद्रिमेव उत्पाट्य उत्पाटनं कृत्वा
सागरे अर्णवे पातयितुं निपातयितुं बलिमसुरराजम्, उत्साहयामास उत्साहवन्तं
चकारेत्यर्थः ॥ तत इति ॥ ततः नारायणादेशोपदेशश्रवणानन्तरं दान-
वेषु असुरेषु गिरेर्मन्दरस्य उत्खननं उत्पाटनं नामैतदिदं कियत् किं महागुर्विति
भावः । मुखमारुतेन, विधमामः ध्मानं कुर्मः । यथा हस्तस्थं भस्मसञ्चयं
मुखवायुना उत्पतन्तं कुर्मः तथैतमद्रिं मुखमारुताष्ध्मानेन उत्पतन्तं कुर्म इति
भावः । अङ्गुल्याः स्फोटेन शब्देन विक्षिपामः । वाहस्तेन सव्यकरेण ।
'वामं शरीरे सव्यं स्यादपसव्यं तु दक्षिणम्' इत्यमरः । समुद्धराम:मः उत्पाटयामः
एकेन सायकेन बाणेन सङ्कमयाम:क्रमयामः प्रापयामः । सर्वत्र मन्दराद्रेः कर्मतया
गम्यमानत्वात्तद्वाचकपदस्याप्रयोगः । इतीत्थं बलोत्सेकात् बलदर्पादित्यर्थः । उच्चा-
वच
वचं अनेकप्रकारम् । 'उच्चावचं नैक भेदम्' इत्यमरः । गर्जुत्सु नदत्सु, बलि-
रसुरेन्द्र इदं स्त्रबुद्धिस्थं अवादीदमाभाणीत् । व्यक्तवाग्वा काद्वदतेर्लुङि 'वदव्रज -
-’ (7-2-3७.२.३) इत्यादिना वृद्धिः ॥ हन्तेति ॥ यूयं अर्भकाः शिशव इव युक्तायुक्तापरिज्ञा-
नादिति भावः । अकृतप्रज्ञा अशिक्षितबुद्धय इव शक्याशक्या
परिज्ञानादिति भावः ।
अकृतप्रज्ञा अशिक्षितबुद्धय इव शक्याशक्यापरिज्ञानादिति भावः । कथं प्रतिजानीध्वे प्रतिज्ञां कुरुथेत्यर्थः । हन्तेति विषादादौ । 'हन्त हर्षेऽनु-
कम्पायां वाक्यारम्भविषादयोः' इत्यमरः ॥ विंशत्येति ॥ पुरा पूर्वं यः रावण :
णः विंशत्या विंशतिसङ्ख्याकैः भुजैः बाहुभिरपि । 'विंशत्याद्यास्सदैकत्वे सर्वाः सङ्ख्ये-
यसङ्ख्ययोः' इत्यभिधानात् विंशतिशब्दस्य अलैकवचनान्ततया निर्देशः । गिरिवरं
 
^