2023-09-05 09:15:21 by Bharadwajraki
This page has been fully proofread twice.
अतिचातुर्यपर्यवस्थापितानुश्रवतात्पर्यपर्यालोचनापनीतविपरीतान्वयशङ्काकलङ्कनिरङ्कुशकुशल-
जनालंकृतसप्तमकक्ष्यं, प्रसङ्ख्यानपरासङ्घ्यभृग्वङ्गिरोवसिष्ठादिगरिष्ठाधिकारिकमुनिमण्डल- मण्डितास्थानमण्टपम्, अपदं विपदाम्, अगोचरं वाचां, [^१]अनाशङ्कनीयमर्वाचां, अगम्यमाचारमात्रशरणैः, [^२]
[Ccommentary]
ब्रह्मपुर' इत्यादिश्रुतिसिद्धा । वैश्वानरोपासना तु 'एष वै सुतेजा आत्मा वैश्वानरोऽयं त्वमात्मानमुपास्स' इति छान्दोग्यश्रुतिसिद्धा । कक्ष्याशब्दः शुद्धान्तशब्दपर्यायोऽप्यस्ति । 'कक्ष्यान्तरेऽपि शुद्धान्त' इत्यमराच्चेति विवेकः । अतिदूरं विसृष्टाः त्यक्ता ये अनुश्रवेण वेदेन प्रोक्ता आनुश्रविकाः ते च ते विषयाः त एवामिषाः भोग्यवस्तूनि । 'आमिषं त्वस्त्रियां मांस उत्कोचे भोम्यवस्तुनि' इति नानार्थरत्नमाला । तेषु रिरंसा रन्तुं क्रीडितुमिच्छा रिरंसा सा च गन्धस्स्मयः स च तौ यैस्ते । 'गन्धो गन्धकसम्बन्धामोदलेशस्मयेषु च ' इति नानार्थरत्नमाला । विविघाधा ये परमहंसाः संन्यासिनः । 'हंसः परमहंसश्च कुटीचकबहूदकौ ।' इति संन्यासिकथायां सूतसंहितावचनात् । तैरवतंसिता अलङ्कृता षष्ठी कक्ष्या यस्य तत् । अतिचातुर्येण अतिकौशलेन, पर्यवस्थापितं सुनिष्कृष्य निर्णीतं यदनुश्रवाणां वेदानां, तात्पर्यम् अभिप्रायः ब्रह्मपरत्वमिति यावत् । तस्य पर्यालोचनया परिभावनया, अनुसन्धानेनेति यावत् । अपनीतौ सन्त्याजितौ यौ विपरीतः व्यत्यस्तः यः अन्वयः श्रुतपदानां योजना स च शङ्का सन्देहस्सा च ते एव कळङ्कौ यैस्ते तथाविधा ये निरङ्कुशा निर्निरोधाः, कुशलाश्चतुराश्च जनाः तैरलङ्कृता, सप्तमी कक्ष्या यस्य तत् । प्रसङ्ख्याने निर्विकल्पकसमाधौ प्रकृतिपुरुषविवेकसाक्षात्कारे वा 'प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य' इति पातञ्जलसूत्रे तद्व्याख्यातृभिः प्रसङ्ख्यानपदस्य एतदर्थकत्वाभिधानात् । पराः आसक्ताः, ये असङ्ख्याः सङ्ख्यारहिताः भृग्वङ्गिरोवसिष्ठादयो गरिष्ठाश्श्रेष्ठा आधिकारिका मुनयः तेषां मण्डलेन समूहेन । 'पूगो वितानं
[^१] अनाशंसनीयमर्वाचां प्रमाणानाम् इति पाठान्तरम् ।
[^२] "आचारमात्रशरणैः अगम्यम्" -- इत्यादिना विशेषणजातेन ब्रह्मलोकस्य दानतपोयागाहवादिकर्मप्राप्यता नैव संभावनीया स्वर्गभोगवत्, अपि तु दहरवैश्वानरशाण्डिल्यादिसगुणब्रह्मोपासनामात्रलभ्यं तत्, आहत्यविधानात् पञ्चाग्निविद्यारूपाब्रह्मोपासनालभ्यमपि न क्रममुक्तिफलकम्, अपि तु "इमं मानवमावर्तं नावर्तन्ते" -- इति श्रुतिबलात् मानवावसाने अवसानवत् इत्यादि विषयजातं संगृहीतं वेदितम्यम् ॥
जनालंकृतसप्तमकक्ष्यं, प्रसङ्ख्यानपरासङ्घ्यभृग्वङ्गिरोवसिष्ठादिगरिष्ठाधिकारिकमुनिमण्डल- मण्डितास्थानमण्टपम्, अपदं विपदाम्, अगोचरं वाचां, [^१]अनाशङ्कनीयमर्वाचां, अगम्यमाचारमात्रशरणैः, [^२]
[
ब्रह्मपुर' इत्यादिश्रुतिसिद्धा । वैश्वानरोपासना तु 'एष वै सुतेजा आत्मा वैश्वानरोऽयं त्वमात्मानमुपास्स' इति छान्दोग्यश्रुतिसिद्धा । कक्ष्याशब्दः शुद्धान्तशब्दपर्यायोऽप्यस्ति । 'कक्ष्यान्तरेऽपि शुद्धान्त' इत्यमराच्चेति विवेकः । अतिदूरं विसृष्टाः त्यक्ता ये अनुश्रवेण वेदेन प्रोक्ता आनुश्रविकाः ते च ते विषयाः त एवामिषाः भोग्यवस्तूनि । 'आमिषं त्वस्त्रियां मांस उत्कोचे भोम्यवस्तुनि' इति नानार्थरत्नमाला । तेषु रिरंसा रन्तुं क्रीडितुमिच्छा रिरंसा सा च गन्धस्स्मयः स च तौ यैस्ते । 'गन्धो गन्धकसम्बन्धामोदलेशस्मयेषु च ' इति नानार्थरत्नमाला । विवि
[^१] अनाशंसनीयमर्वाचां प्रमाणानाम् इति पाठान्तरम् ।
[^२] "आचारमात्रशरणैः अगम्यम्" -- इत्यादिना विशेषणजातेन ब्रह्मलोकस्य दानतपोयागाहवादिकर्मप्राप्यता नैव संभावनीया स्वर्गभोगवत्, अपि तु दहरवैश्वानरशाण्डिल्यादिसगुणब्रह्मोपासनामात्रलभ्यं तत्, आहत्यविधानात् पञ्चाग्निविद्यारूपाब्रह्मोपासनालभ्यमपि न क्रममुक्तिफलकम्, अपि तु "इमं मानवमावर्तं नावर्तन्ते" -- इति श्रुतिबलात् मानवावसाने अवसानवत् इत्यादि विषयजातं संगृहीतं वेदितम्यम् ॥