2023-06-05 16:39:55 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
१०२
किंबहुना
नीलकण्ठविजये सव्याख्याने
कालोऽत्यगादशुभहेतुरुपस्थितं वः
कल्याणमद्य न चिरादिति भासते नः ।
उत्तिष्ठतोच्चलत याम तु धाम धातुः
उष्ट्रासिकाभिरघुना किमनथिंकाभिः ॥ ३ ॥
इति प्रवृत्तया भाविमहासंविधानलभ्ययापि भाग्यवशादधुनैव स्वतो
लब्धया सुधयेव वाचा वाचस्पतेराप्यायितस्सुरपतिरिद माचचक्षे ।
'अद्यैतत्पावनमजनि तपोवनम्, अद्य नस्तपांसि परिपेचिरे, प्रशेमुरद्य नः
-
वास्तु च' इत्यमरः । स्थित इति शेषः । स्वैरेण अनिरोधेन स्वच्छन्देन
बा चरितुं शीलं यस्य सः स्वैरचारी, उत्सृष्टश्रुतिमार्ग: कामिजन इति यावत् ।
'मन्दस्वच्छन्दयोस्वैर' इत्यमरः । विशिष्यते विशिष्टः क्रियते । तथोक्तं
सूतसंहितायां शिवमाहात्म्यखण्डे चिदम्बरमाहात्म्ये – 'अन्यत्र पञ्चतपसो
मुनेर्वाताशनादपि । श्रीमद्दक्षिणकैलासे स्वैरचारी विशिष्यते' इत्यादि । वृद्धानां
मुखादपि, भवद्भिरपि श्रुतमेव, विदितशिवक्षेत्रमाहात्म्यानां भवतामेतद्विषयेऽस्माभिः
किं वक्तव्यमिति भावः । अयमावासभूतः शैलराजश्च, अस्मादृश' इव भवाह-
शामपि, अमृतस्य । 'अमृतं दिवि खे मोक्षे यज्ञशेषे सुराशने' इति विश्वः ।
प्राप्तौ हेतुः कारणं अस्मद्विधानां मोक्षकारणं, भवद्विधानां सुषाप्राप्तिकारणमिति
भावः ॥ काल इति ॥ अशुभस्यामङ्गळस्य, हेतुः निमित्त कारणं, काल: पापफ-
लानुभवकालः, अत्यगात् अतिययौ । वः युष्माकं, कल्याणं मङ्गळं, न चिरात्
झटिति, उपस्थितं प्राप्तं, स्यादिति शेषः । इत्येवमद्येदानीं नः अस्माकं, भासते
चित्ते स्फुरतीत्यर्थः । उत्तिष्ठत उत्थानं कुरुत, चलत गमनं कुरुत, धातुर्ब्रह्मणः
धाम स्थानं तु । 'उटजं धाम निवेशः शरणं क्षयः' इत्यमरः । याम लोट् ।
माप्नुवाम, अधुना अनर्थिकाभिः प्रयोजनरहिताभिः उष्ट्रस्येवासिकाभिः शिरांस्यु-
न्नमय्य स्थितिभिः, किं फलं न किमपीत्यर्थः । गुरुवचनात्सन्तुष्टो देवेन्द्रो गुरुं
प्रत्यवोचदित्याह ॥ इतीति ॥ इत्येवं, प्रवृत्तया प्रसृतया, भावि भविष्यत्,
न
1. 'अस्मादृशाम्' इति मूलपाठ: 'अस्मादृशः' इत्येकवचनान्तपाठः व्याख्या-
पाठः ॥ अमृतपदं सुधामोक्षरूपद्वयर्थकं श्लिष्टं च ।
-
किंबहुना
नीलकण्ठविजये सव्याख्याने
कालोऽत्यगादशुभहेतुरुपस्थितं वः
कल्याणमद्य न चिरादिति भासते नः ।
उत्तिष्ठतोच्चलत याम तु धाम धातुः
उष्ट्रासिकाभिरघुना किमनथिंकाभिः ॥ ३ ॥
इति प्रवृत्तया भाविमहासंविधानलभ्ययापि भाग्यवशादधुनैव स्वतो
लब्धया सुधयेव वाचा वाचस्पतेराप्यायितस्सुरपतिरिद माचचक्षे ।
'अद्यैतत्पावनमजनि तपोवनम्, अद्य नस्तपांसि परिपेचिरे, प्रशेमुरद्य नः
-
वास्तु च' इत्यमरः । स्थित इति शेषः । स्वैरेण अनिरोधेन स्वच्छन्देन
बा चरितुं शीलं यस्य सः स्वैरचारी, उत्सृष्टश्रुतिमार्ग: कामिजन इति यावत् ।
'मन्दस्वच्छन्दयोस्वैर' इत्यमरः । विशिष्यते विशिष्टः क्रियते । तथोक्तं
सूतसंहितायां शिवमाहात्म्यखण्डे चिदम्बरमाहात्म्ये – 'अन्यत्र पञ्चतपसो
मुनेर्वाताशनादपि । श्रीमद्दक्षिणकैलासे स्वैरचारी विशिष्यते' इत्यादि । वृद्धानां
मुखादपि, भवद्भिरपि श्रुतमेव, विदितशिवक्षेत्रमाहात्म्यानां भवतामेतद्विषयेऽस्माभिः
किं वक्तव्यमिति भावः । अयमावासभूतः शैलराजश्च, अस्मादृश' इव भवाह-
शामपि, अमृतस्य । 'अमृतं दिवि खे मोक्षे यज्ञशेषे सुराशने' इति विश्वः ।
प्राप्तौ हेतुः कारणं अस्मद्विधानां मोक्षकारणं, भवद्विधानां सुषाप्राप्तिकारणमिति
भावः ॥ काल इति ॥ अशुभस्यामङ्गळस्य, हेतुः निमित्त कारणं, काल: पापफ-
लानुभवकालः, अत्यगात् अतिययौ । वः युष्माकं, कल्याणं मङ्गळं, न चिरात्
झटिति, उपस्थितं प्राप्तं, स्यादिति शेषः । इत्येवमद्येदानीं नः अस्माकं, भासते
चित्ते स्फुरतीत्यर्थः । उत्तिष्ठत उत्थानं कुरुत, चलत गमनं कुरुत, धातुर्ब्रह्मणः
धाम स्थानं तु । 'उटजं धाम निवेशः शरणं क्षयः' इत्यमरः । याम लोट् ।
माप्नुवाम, अधुना अनर्थिकाभिः प्रयोजनरहिताभिः उष्ट्रस्येवासिकाभिः शिरांस्यु-
न्नमय्य स्थितिभिः, किं फलं न किमपीत्यर्थः । गुरुवचनात्सन्तुष्टो देवेन्द्रो गुरुं
प्रत्यवोचदित्याह ॥ इतीति ॥ इत्येवं, प्रवृत्तया प्रसृतया, भावि भविष्यत्,
न
1. 'अस्मादृशाम्' इति मूलपाठ: 'अस्मादृशः' इत्येकवचनान्तपाठः व्याख्या-
पाठः ॥ अमृतपदं सुधामोक्षरूपद्वयर्थकं श्लिष्टं च ।
-