2023-02-16 08:52:05 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नारायणीये
[स्कन्धः - २
वर्णानां भवनं स्थानम् । विप्राणां स्थानं तव मुखं, क्षत्रियाणां स्थानं तब
बाहुः, वैश्यानां स्थानं तवोरुयुग्मम्, शूद्राणां स्थानं तव चरणौ चेत्यर्थः ॥ ८॥
संसारचक्रमाय चक्रधर ! क्रियास्ते
वीर्य महासुरगणोऽस्थिकुलानि शैलाः ।
नाड्य: सरित्समुदयास्तरवश्च रोम
जीयादिदं वपुरनिर्वचनीयमीश ! ॥ ९ ॥
संसारेति । अयि चक्रधर ! ईश! सर्वनियन्तः ! संसारो जननमरणादिदुःखं,
तदेव परिवृत्तिसाम्याच्चक्रं ते क्रियाः अभिज्ञाभिवदनोपादानार्थक्रियारूपाः । मह-
तामसुराणां गणः समूहः तव वीर्यं पराक्रमः । तवास्थिनखानि अस्थिकुलानीति वा
पाठः, शैलाः पर्वताः । नाड्य: सिराः सरित्समुद्या नदीततयः । रोम तनूरुहाणि
तरवो वृक्षाः। चोऽनुक्तसमुच्चये । इदम् ईदृशं वपुरनिर्वचनीयम् अपरिच्छेद्यं
जीयात् सर्वोत्कर्षण सहाविष्कुरुतादित्यर्थः ॥ ९ ॥
:
एवं विश्वमूर्युपासनासिद्धये भगवद्रूपं विमृश्यास्यामुपासनायामधिकारिण आह -
ईदृग् जगन्मयव पुस्तव कर्मभाजां
कमवसानसमये स्मरणीयमाहुः ।
तस्यान्तरात्मत्र पुषे विमलात्मने ते
वातालयाधिप ! नमोऽस्तु निरुन्धि रोगान् ॥ १० ॥
5
ईदृगिति। ईदृग् उक्तमकारं तब जगन्मयवपुः विरारूपं कर्मभाजां कर्माव-
सानसमये स्मरणीयमाहुः । कर्माणि श्रवणस्मरणकीर्तनादीनि भक्त्यङ्गानि भज-
न्तीति कर्मभाजः साधनभक्त्यधिकारिणः तेषां कर्मणः षोडशोपचारायाः पूजाया
अवसानसमये स्मरणीयं तु शक्यम् । तदन्या निष्कलोपासना शरीराभिमानि-
भिरशक्येत्यर्थः । तदुक्तमर्जुनायें विश्वरूपं प्रदर्श्य 'मय्येव मन आधत्स्व' (गी.
१२.८) इति, 'अव्यक्ता हि गतिर्दुःखं देहवद्भिरवाप्यते' (गी. १२.५) इति च ।
एवं त्रिगुणात्मकविश्वमूर्त्यपासकः क्रमाच्छुद्धसत्त्वमयमूर्युपासनायामधिक्रियत इ-
१. 'स्याम' ख, पाठः,
२. 'मणि' क. पाठ:.
३. 'य भगवान् वि' ख, पाठः,
[स्कन्धः - २
वर्णानां भवनं स्थानम् । विप्राणां स्थानं तव मुखं, क्षत्रियाणां स्थानं तब
बाहुः, वैश्यानां स्थानं तवोरुयुग्मम्, शूद्राणां स्थानं तव चरणौ चेत्यर्थः ॥ ८॥
संसारचक्रमाय चक्रधर ! क्रियास्ते
वीर्य महासुरगणोऽस्थिकुलानि शैलाः ।
नाड्य: सरित्समुदयास्तरवश्च रोम
जीयादिदं वपुरनिर्वचनीयमीश ! ॥ ९ ॥
संसारेति । अयि चक्रधर ! ईश! सर्वनियन्तः ! संसारो जननमरणादिदुःखं,
तदेव परिवृत्तिसाम्याच्चक्रं ते क्रियाः अभिज्ञाभिवदनोपादानार्थक्रियारूपाः । मह-
तामसुराणां गणः समूहः तव वीर्यं पराक्रमः । तवास्थिनखानि अस्थिकुलानीति वा
पाठः, शैलाः पर्वताः । नाड्य: सिराः सरित्समुद्या नदीततयः । रोम तनूरुहाणि
तरवो वृक्षाः। चोऽनुक्तसमुच्चये । इदम् ईदृशं वपुरनिर्वचनीयम् अपरिच्छेद्यं
जीयात् सर्वोत्कर्षण सहाविष्कुरुतादित्यर्थः ॥ ९ ॥
:
एवं विश्वमूर्युपासनासिद्धये भगवद्रूपं विमृश्यास्यामुपासनायामधिकारिण आह -
ईदृग् जगन्मयव पुस्तव कर्मभाजां
कमवसानसमये स्मरणीयमाहुः ।
तस्यान्तरात्मत्र पुषे विमलात्मने ते
वातालयाधिप ! नमोऽस्तु निरुन्धि रोगान् ॥ १० ॥
5
ईदृगिति। ईदृग् उक्तमकारं तब जगन्मयवपुः विरारूपं कर्मभाजां कर्माव-
सानसमये स्मरणीयमाहुः । कर्माणि श्रवणस्मरणकीर्तनादीनि भक्त्यङ्गानि भज-
न्तीति कर्मभाजः साधनभक्त्यधिकारिणः तेषां कर्मणः षोडशोपचारायाः पूजाया
अवसानसमये स्मरणीयं तु शक्यम् । तदन्या निष्कलोपासना शरीराभिमानि-
भिरशक्येत्यर्थः । तदुक्तमर्जुनायें विश्वरूपं प्रदर्श्य 'मय्येव मन आधत्स्व' (गी.
१२.८) इति, 'अव्यक्ता हि गतिर्दुःखं देहवद्भिरवाप्यते' (गी. १२.५) इति च ।
एवं त्रिगुणात्मकविश्वमूर्त्यपासकः क्रमाच्छुद्धसत्त्वमयमूर्युपासनायामधिक्रियत इ-
१. 'स्याम' ख, पाठः,
२. 'मणि' क. पाठ:.
३. 'य भगवान् वि' ख, पाठः,