2023-02-16 08:52:01 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
दशकम् - ३]
भक्तिप्रार्थना ।
दित्यत्र प्रमाणमाह --न चेदिति । व्यासस्योक्तिः भगवद्भक्तिमाहात्म्यप्रतिपाद-
कानि पुराणवचनानि, तब च वचनम् अर्जुनमुद्धवं च प्रति यदुक्तवानसि, नैगम-
बचः वेदवाक्यानि, यद्वा नैगमा वेदज्ञास्तेषां वचनम् । यदि भक्तिरशेषक्लेशौघं न
प्रशमयति, तर्ह्येतत् सकलं प्रायेण रथ्यापुरुषवचनवन्मिथ्यौ अप्रमाणं भवेदिति विपक्षे
बाधकस्तर्कः । अवैदिकास्त्वेवं प्रलपन्ति – वेदस्मृतिपुराणवचनानि प्रमाणं न भव-
-
न्ति, वाक्यत्वाद्, रथ्यापुरुषवचनवदिति । नेदमनुमानं श्रुतिस्मृतिपुराणवचनाप्रामा-
ण्यापादकमित्याह – न खल्विति । अयमभिप्रायः – यद्यद्वाक्यं तत्तदप्रमाणमिति
न
-
इदमनुमानमपि वाक्यत्वादेवाप्रमाणमिति तैर्मुक्तो बाणस्तानेव विध्यति । किञ्च,
आचार्यैर्वेदस्य प्रामाण्यं तन्मूलतया स्मृतिपुराणवचनानामपि प्रामाण्यं प्रपञ्चितम्।
अतः श्रुतिपुराणवचनादीश्वरवचनाच्च सिद्धा भक्तेर्मोक्षोपायता ॥ ५ ॥
एवञ्च भक्तिरेवोक्तमार्गेण प्रार्थनीयेति वदितुं तस्या ज्ञानादुत्कर्षमाह -
भवद्भक्तिस्तावत् प्रमुखमधुरा त्वद्गुणरसात्
किमप्यारूढा चेदखिलपरितापमशमनी ।
पुनश्चान्ते स्वान्ते विमलपरिबोधोदयमिल-
न्महानन्दाद्वैतं दिशति किमतः प्रार्थ्यमपरम् ॥ ६ ॥
२५
-
भवदिति। तावच्छब्दः क्रमार्थः । भवद्भक्तिः प्रमुखे आदौ प्रथमसन्निपाते
मधुरा सुखरूपा । कुत इत्यत आह – त्वगुणरसादिति । तव गुणेषु श्रवणस्मर-
णादिषु जातश्रद्धतयाहादात् । ज्ञानमार्गे तु नैवं, 'यत्तद्ग्रे विषमिवे'ति भगवद्व-
चनात् । सा त्वद्गुणरसात् त्वत्कथा श्रवण श्रद्धेयैव किमपि किञ्चिद् आरूढा प्रवृद्धा
चेद् यथाभक्ति तत्त्वावबोधस्य विषयविरक्तेरपि सम्भवादखिलपरितापप्रशमनी
अखिलस्याध्यात्मिकादेः परितापस्य प्रकर्षण समूलं शान्ति कर्त्री । पुनरन्ते परि-
णामे च स्वयं परिपोषं नीतायां सत्यां स्वान्ते हृदि । विमलपरिबोधेति। विगतं नष्टं
मलं शरीराद्यहंममाभिमानरूपमज्ञानं यस्मात् परिवोधात् स विमलपरिबोधो ब्रह्मै
वेदं सर्वमिति ज्ञानं, तस्योदयेन मिलत् सहितं महानन्दाद्वैतं महद् ब्रह्मैवानन्दरूपं
निरस्तसमस्तोपाधिकतग्राद्वितीयं दिशति । भक्तिरेवानुभवपर्यन्तं ब्रह्मज्ञानं दत्त्वा
३
१. 'थ्या भवेन्न प्र' ख. पाठः २. 'द्धतयै' क. पाठ:. ३. 'लेन शा' क. पाठ: ४. 'तो'
क. पाठ: ५. 'टं श' क. पाठः.
भक्तिप्रार्थना ।
दित्यत्र प्रमाणमाह --न चेदिति । व्यासस्योक्तिः भगवद्भक्तिमाहात्म्यप्रतिपाद-
कानि पुराणवचनानि, तब च वचनम् अर्जुनमुद्धवं च प्रति यदुक्तवानसि, नैगम-
बचः वेदवाक्यानि, यद्वा नैगमा वेदज्ञास्तेषां वचनम् । यदि भक्तिरशेषक्लेशौघं न
प्रशमयति, तर्ह्येतत् सकलं प्रायेण रथ्यापुरुषवचनवन्मिथ्यौ अप्रमाणं भवेदिति विपक्षे
बाधकस्तर्कः । अवैदिकास्त्वेवं प्रलपन्ति – वेदस्मृतिपुराणवचनानि प्रमाणं न भव-
-
न्ति, वाक्यत्वाद्, रथ्यापुरुषवचनवदिति । नेदमनुमानं श्रुतिस्मृतिपुराणवचनाप्रामा-
ण्यापादकमित्याह – न खल्विति । अयमभिप्रायः – यद्यद्वाक्यं तत्तदप्रमाणमिति
न
-
इदमनुमानमपि वाक्यत्वादेवाप्रमाणमिति तैर्मुक्तो बाणस्तानेव विध्यति । किञ्च,
आचार्यैर्वेदस्य प्रामाण्यं तन्मूलतया स्मृतिपुराणवचनानामपि प्रामाण्यं प्रपञ्चितम्।
अतः श्रुतिपुराणवचनादीश्वरवचनाच्च सिद्धा भक्तेर्मोक्षोपायता ॥ ५ ॥
एवञ्च भक्तिरेवोक्तमार्गेण प्रार्थनीयेति वदितुं तस्या ज्ञानादुत्कर्षमाह -
भवद्भक्तिस्तावत् प्रमुखमधुरा त्वद्गुणरसात्
किमप्यारूढा चेदखिलपरितापमशमनी ।
पुनश्चान्ते स्वान्ते विमलपरिबोधोदयमिल-
न्महानन्दाद्वैतं दिशति किमतः प्रार्थ्यमपरम् ॥ ६ ॥
२५
-
भवदिति। तावच्छब्दः क्रमार्थः । भवद्भक्तिः प्रमुखे आदौ प्रथमसन्निपाते
मधुरा सुखरूपा । कुत इत्यत आह – त्वगुणरसादिति । तव गुणेषु श्रवणस्मर-
णादिषु जातश्रद्धतयाहादात् । ज्ञानमार्गे तु नैवं, 'यत्तद्ग्रे विषमिवे'ति भगवद्व-
चनात् । सा त्वद्गुणरसात् त्वत्कथा श्रवण श्रद्धेयैव किमपि किञ्चिद् आरूढा प्रवृद्धा
चेद् यथाभक्ति तत्त्वावबोधस्य विषयविरक्तेरपि सम्भवादखिलपरितापप्रशमनी
अखिलस्याध्यात्मिकादेः परितापस्य प्रकर्षण समूलं शान्ति कर्त्री । पुनरन्ते परि-
णामे च स्वयं परिपोषं नीतायां सत्यां स्वान्ते हृदि । विमलपरिबोधेति। विगतं नष्टं
मलं शरीराद्यहंममाभिमानरूपमज्ञानं यस्मात् परिवोधात् स विमलपरिबोधो ब्रह्मै
वेदं सर्वमिति ज्ञानं, तस्योदयेन मिलत् सहितं महानन्दाद्वैतं महद् ब्रह्मैवानन्दरूपं
निरस्तसमस्तोपाधिकतग्राद्वितीयं दिशति । भक्तिरेवानुभवपर्यन्तं ब्रह्मज्ञानं दत्त्वा
३
१. 'थ्या भवेन्न प्र' ख. पाठः २. 'द्धतयै' क. पाठ:. ३. 'लेन शा' क. पाठ: ४. 'तो'
क. पाठ: ५. 'टं श' क. पाठः.