2023-02-16 08:52:48 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
३४८
नारायणीये
[स्कन्धः - ११
-
-
अनेन प्रकारेण लभन्ते प्राप्नुवन्ति । ब्रह्मणस्तटस्थलक्षणमाह - विश्वमूलमिति । जग
जन्मादिकारणमित्यर्थः । तदुपपादयति - अखिल पदार्थेप्विति । भिन्नेषु स्वभावतः
पृथग्भूतेषु अखिलपदार्थेषु स्वसृष्टेषु कार्येषु अभिन्न कारणरूपेणैकत्वेन
स्थितं, कटककुण्डलादौ सुवर्णवत् । ननु तद्वत्सच्चिदानन्दं ब्रह्म स्वसृष्टेषु कार्येषु
न दृश्यत इति चेद् दृश्यत एवेत्याह – सत्तेति । येयं भिन्नेषु घटपटादिषु घटः
सन् पटः सन्नित्येकरूपा सत्ता प्रतीयते, या च भिन्नेष्वभिन्ना घटोऽयं पटोऽयमि-
ति स्फूर्तिज्ञानमेकरूपं प्रतीयते, यच्च भिन्नेषु स्रक्कन्दनादिषु अभिन्नं प्रियत्वम्
आनुकूल्यं सुखमिति यावत् तानि सत्तास्फूर्तियित्वानि आत्मा स्वरूपं
यस्य तदेव ब्रह्मेत्यर्थः । अत्र च भिन्नेष्वभिन्नमित्यनेन कार्यकारणानन्य-
त्वोक्तेराद्वतीयत्वमप्युक्तम् । अतः सत्तास्फूर्तिप्रियत्वात्मकमिति च सच्चिदानन्दा-
द्वयं ब्रह्मेति स्वरूपलक्षणमपि दर्शितम् । निर्मूलं निष्कारणं नित्यम् । अतस्तत्
प्राप्तानां न पुनरावृत्तिरित्यपि सूचितम् ॥ ३ ॥
"
ननु भक्त्यैव कृतार्था इत्युक्तं प्राक् 'सन्ति श्रेयांसि ' ( दश. ९५. श्लो. ३)इत्या-
दिना । किमिदानीं कर्मज्ञानयोगोपादानभित्याशङ्कयाधिकारिभेदादित्याह—
ज्ञानं कर्मापि भक्तिस्त्रितयमिह भवत्प्रापकं तत्र तावद्
निर्विण्णानामशेषे विषय इह भवेद् ज्ञानयोगेऽधिकारः ।
सक्तानां कर्मयोगस्त्वयि हि विनिहितो ये तु नात्यन्तसक्ता
नाप्यत्यन्तं विरक्तास्त्वयि च धृतरसा भक्तियोगो ह्यमीषाम् ॥ ४ ॥
ज्ञानमिति । भवत्प्रापकं मोक्षसाधनम् । तत्र तेषु त्रिषु मध्ये ।
अशेषे विषये इहामुत्र सक्कन्दनादौ अमृतादौ इह शरीरे च निर्विण्णानां
विरक्तानां ज्ञानयोगेऽधिकारो भवेत् । सक्तानामनिर्विण्णानां हि त्वयि विनिहितः
ईश्वरे समर्पितः कर्मयोगः। ये तु मध्यस्थाः त्वयि ईश्वरे धृतरसा यदृच्छया
त्वत्कथादौ जातश्रद्धाश्चेत्यर्थः । तेषाममीषां भक्तियोगः ॥ ४ ॥
१. 'त' ख. पाठ:. २. 'पे खलु बिषयरसे ज्ञा' क. पाठ:. ३. 'तु' क. पाठः,
नारायणीये
[स्कन्धः - ११
-
-
अनेन प्रकारेण लभन्ते प्राप्नुवन्ति । ब्रह्मणस्तटस्थलक्षणमाह - विश्वमूलमिति । जग
जन्मादिकारणमित्यर्थः । तदुपपादयति - अखिल पदार्थेप्विति । भिन्नेषु स्वभावतः
पृथग्भूतेषु अखिलपदार्थेषु स्वसृष्टेषु कार्येषु अभिन्न कारणरूपेणैकत्वेन
स्थितं, कटककुण्डलादौ सुवर्णवत् । ननु तद्वत्सच्चिदानन्दं ब्रह्म स्वसृष्टेषु कार्येषु
न दृश्यत इति चेद् दृश्यत एवेत्याह – सत्तेति । येयं भिन्नेषु घटपटादिषु घटः
सन् पटः सन्नित्येकरूपा सत्ता प्रतीयते, या च भिन्नेष्वभिन्ना घटोऽयं पटोऽयमि-
ति स्फूर्तिज्ञानमेकरूपं प्रतीयते, यच्च भिन्नेषु स्रक्कन्दनादिषु अभिन्नं प्रियत्वम्
आनुकूल्यं सुखमिति यावत् तानि सत्तास्फूर्तियित्वानि आत्मा स्वरूपं
यस्य तदेव ब्रह्मेत्यर्थः । अत्र च भिन्नेष्वभिन्नमित्यनेन कार्यकारणानन्य-
त्वोक्तेराद्वतीयत्वमप्युक्तम् । अतः सत्तास्फूर्तिप्रियत्वात्मकमिति च सच्चिदानन्दा-
द्वयं ब्रह्मेति स्वरूपलक्षणमपि दर्शितम् । निर्मूलं निष्कारणं नित्यम् । अतस्तत्
प्राप्तानां न पुनरावृत्तिरित्यपि सूचितम् ॥ ३ ॥
"
ननु भक्त्यैव कृतार्था इत्युक्तं प्राक् 'सन्ति श्रेयांसि ' ( दश. ९५. श्लो. ३)इत्या-
दिना । किमिदानीं कर्मज्ञानयोगोपादानभित्याशङ्कयाधिकारिभेदादित्याह—
ज्ञानं कर्मापि भक्तिस्त्रितयमिह भवत्प्रापकं तत्र तावद्
निर्विण्णानामशेषे विषय इह भवेद् ज्ञानयोगेऽधिकारः ।
सक्तानां कर्मयोगस्त्वयि हि विनिहितो ये तु नात्यन्तसक्ता
नाप्यत्यन्तं विरक्तास्त्वयि च धृतरसा भक्तियोगो ह्यमीषाम् ॥ ४ ॥
ज्ञानमिति । भवत्प्रापकं मोक्षसाधनम् । तत्र तेषु त्रिषु मध्ये ।
अशेषे विषये इहामुत्र सक्कन्दनादौ अमृतादौ इह शरीरे च निर्विण्णानां
विरक्तानां ज्ञानयोगेऽधिकारो भवेत् । सक्तानामनिर्विण्णानां हि त्वयि विनिहितः
ईश्वरे समर्पितः कर्मयोगः। ये तु मध्यस्थाः त्वयि ईश्वरे धृतरसा यदृच्छया
त्वत्कथादौ जातश्रद्धाश्चेत्यर्थः । तेषाममीषां भक्तियोगः ॥ ४ ॥
१. 'त' ख. पाठ:. २. 'पे खलु बिषयरसे ज्ञा' क. पाठ:. ३. 'तु' क. पाठः,