2023-03-01 09:31:41 by Padmavati
This page has not been fully proofread.
बत । वयं त्वित्यादि समानम् । एवञ्च स्तोत्रे अधिकारिविषयप्रयोजनानि दर्शि-
तानि। अत्र च 'धर्मः प्रोज्झितकैतवोऽत्र'='तन्वा वाचा धिया वा भजति', 'वास्त-
वं वस्तु'='दुर्लभ्यवस्तुनि', ' किं वा परैः'='अन्यत् तन्वा वाचा धिया वा
भजति बत', 'तापत्रयोन्मूलनं'='विश्वपीडापहत्यै', 'सद्यो हृद्यवरुध्यते'='स्थिरतर-
मनसा', 'ईश्वरः'='निश्शेषात्मानमि'त्यादिपदानामर्थसाम्यादस्य श्रीभागवतद्वितीय-
श्लोकार्थता च द्रष्टव्या । अयं चापरोऽर्थः सहृदयहृदयमनुरञ्जयति--दुर्लभ्यं वस्तु
श्रीभागवतं पुराणम् । तस्मिन्नेवं ब्रह्मनारदव्यासपरम्परया[^१] सुलभतया हस्तलब्धे
सत्यपि जनोऽन्यत् पुराणं काव्यादि वा भजतीति यत्, सेयं क्षुद्रता स्फुटैव । एते
ताबद् वयं तु तन्वा परिमितया श्रीभागवतार्थसङ्क्षेपणरूपया बाचा एनं श्रीभाग-
वतप्रधानप्रतिपाद्यं गुरुपवनपुराधीशमेवाश्रयामः गुरुपवनपुराधीशस्तोत्ररूपेण श्री-
भागवतार्थं सङ्क्षिपाम इति भावः । किं भागवतार्थैकदेशं, नेत्याह--निश्शेषात्मा-
नमिति । निश्शेषो दशलक्षणलीलालक्षणद्वादशस्कन्धार्थरूप आत्मा यस्य । अवा-
न्तरप्रयोजनमाह--विश्वेति । विश्वेषां स्त्रीशूद्रादीनामपि पीडापहत्यै मोक्षाय ।
स्तोत्रपठने हि स्त्रीशूद्रादीनामप्यधिकारः । स्थिरतरमनसेति मनसः सारोद्धारस्थि-
रीकरणेनास्य स्तोत्रस्य सारसङ्ग्रहरूपत्वं व्यज्यते । तन्वा वाचेति साधिकसहस्र-
सङ्ख्यापरिमितपद्यात्मकत्वं, धियेति भगवत्स्मरणवाचिना तदनुग्रहलब्धमाधु-
र्यादिगुणयुक्तत्वं च व्यज्यते । एवञ्चैवंविधं स्तोत्रं रचयाम इति चिकीर्षितप्रतिज्ञापि
कृता। अस्मिन् पक्षे 'दुर्लभ्यवस्तुनि'=' निगमकल्पतरोः फलं भागवतं रसं', 'सुल-
भतया हस्तलब्धे'='शुकमुखाद् भुवि गलितं', 'जनोऽन्यद् भजतीति यत् सा क्षुद्र-
तैव'='पिबत भागवतम्', 'एते वयं'='रसिका भावुका' इत्यादिपदानां बिम्बप्रतिबि-
म्बवदर्थसादृश्यप्रतीतेः श्रीभागवततृतीयश्लोकार्थोऽप्यनेन परामृष्ट इति द्रष्टव्यम् ।
श्लोकद्वयार्थस्यैकेनोपादानमपि अस्य सङ्ग्रहरूपत्वं द्योतयति । इदं च स्तोत्रं
भक्तियोगपरतया सर्वैरादरेण पठनीयमित्य[^२]प्यनेनैव सूचितं, भक्तियोगप्राधान्यस्या-
प्यनेनैव सूच्यमानत्वात् । तथाहि--दुर्लभ्यं वस्तु भक्तियोगाख्यं, तस्मिन् हस्त-
लब्धे सत्यप्यन्यद् ज्ञानं कर्म वा भजतीति यत्, सा क्षुद्रतैव । अन्यदूहनीयम् ।
एवं भगवत्कृपापात्रीभूतश्रीनारायणकविवाक्यस्यानेकार्थगम्भीरमहिम्नो महिमेति
[^१]. 'या ह' ख. पाठः.
[^२]. 'त्यने' ख. पाठः,
तानि। अत्र च 'धर्मः प्रोज्झितकैतवोऽत्र'='तन्वा वाचा धिया वा भजति', 'वास्त-
वं वस्तु'='दुर्लभ्यवस्तुनि', ' किं वा परैः'='अन्यत् तन्वा वाचा धिया वा
भजति बत', 'तापत्रयोन्मूलनं'='विश्वपीडापहत्यै', 'सद्यो हृद्यवरुध्यते'='स्थिरतर-
मनसा', 'ईश्वरः'='निश्शेषात्मानमि'त्यादिपदानामर्थसाम्यादस्य श्रीभागवतद्वितीय-
श्लोकार्थता च द्रष्टव्या । अयं चापरोऽर्थः सहृदयहृदयमनुरञ्जयति--दुर्लभ्यं वस्तु
श्रीभागवतं पुराणम् । तस्मिन्नेवं ब्रह्मनारदव्यासपरम्परया[^१] सुलभतया हस्तलब्धे
सत्यपि जनोऽन्यत् पुराणं काव्यादि वा भजतीति यत्, सेयं क्षुद्रता स्फुटैव । एते
ताबद् वयं तु तन्वा परिमितया श्रीभागवतार्थसङ्क्षेपणरूपया बाचा एनं श्रीभाग-
वतप्रधानप्रतिपाद्यं गुरुपवनपुराधीशमेवाश्रयामः गुरुपवनपुराधीशस्तोत्ररूपेण श्री-
भागवतार्थं सङ्क्षिपाम इति भावः । किं भागवतार्थैकदेशं, नेत्याह--निश्शेषात्मा-
नमिति । निश्शेषो दशलक्षणलीलालक्षणद्वादशस्कन्धार्थरूप आत्मा यस्य । अवा-
न्तरप्रयोजनमाह--विश्वेति । विश्वेषां स्त्रीशूद्रादीनामपि पीडापहत्यै मोक्षाय ।
स्तोत्रपठने हि स्त्रीशूद्रादीनामप्यधिकारः । स्थिरतरमनसेति मनसः सारोद्धारस्थि-
रीकरणेनास्य स्तोत्रस्य सारसङ्ग्रहरूपत्वं व्यज्यते । तन्वा वाचेति साधिकसहस्र-
सङ्ख्यापरिमितपद्यात्मकत्वं, धियेति भगवत्स्मरणवाचिना तदनुग्रहलब्धमाधु-
र्यादिगुणयुक्तत्वं च व्यज्यते । एवञ्चैवंविधं स्तोत्रं रचयाम इति चिकीर्षितप्रतिज्ञापि
कृता। अस्मिन् पक्षे 'दुर्लभ्यवस्तुनि'=' निगमकल्पतरोः फलं भागवतं रसं', 'सुल-
भतया हस्तलब्धे'='शुकमुखाद् भुवि गलितं', 'जनोऽन्यद् भजतीति यत् सा क्षुद्र-
तैव'='पिबत भागवतम्', 'एते वयं'='रसिका भावुका' इत्यादिपदानां बिम्बप्रतिबि-
म्बवदर्थसादृश्यप्रतीतेः श्रीभागवततृतीयश्लोकार्थोऽप्यनेन परामृष्ट इति द्रष्टव्यम् ।
श्लोकद्वयार्थस्यैकेनोपादानमपि अस्य सङ्ग्रहरूपत्वं द्योतयति । इदं च स्तोत्रं
भक्तियोगपरतया सर्वैरादरेण पठनीयमित्य[^२]प्यनेनैव सूचितं, भक्तियोगप्राधान्यस्या-
प्यनेनैव सूच्यमानत्वात् । तथाहि--दुर्लभ्यं वस्तु भक्तियोगाख्यं, तस्मिन् हस्त-
लब्धे सत्यप्यन्यद् ज्ञानं कर्म वा भजतीति यत्, सा क्षुद्रतैव । अन्यदूहनीयम् ।
एवं भगवत्कृपापात्रीभूतश्रीनारायणकविवाक्यस्यानेकार्थगम्भीरमहिम्नो महिमेति
[^१]. 'या ह' ख. पाठः.
[^२]. 'त्यने' ख. पाठः,