2023-02-16 08:52:11 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
दशकम् १५]
-
कपिलोपाख्यानम् ।
रुचितुलिततमालं शीलयेतानुवेलं
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ ४ ॥
विमलेति। विमला यमनियमैर्विशुद्धा मतिर्यस्य स तथा। उपात्तैः स्वीकृतै-
र्विजितैरित्यर्थः । आसनाद्यैः प्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधिभिः ममेश्वरस्यानं
रूपं दिव्यान्यप्राकृतानि भूषायुधान्येवाको लाञ्छनं यस्य । अनुवेलं सर्वदा शीलयेता-
भ्यस्येत् ॥ ४ ॥
संप्रति ज्ञानयोगाड् भक्तिमार्गस्य सुगमत्वमाह
-
मम गुणगणलीलाकर्णनैः कीर्तनाद्यै-
मयि सुरसरिदोघप्रख्यचित्तानुवृत्तिः ।
भवति परमभक्तिः सा हि मृत्योर्विजेत्री
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ १ ॥
८५
ममेति। तत्र भक्तिर्द्वधा साधनसाध्यभेदात् । ममेश्वरस्य गुणगणा भ-
क्तवात्सल्यादयः, लीलाः चरितानि, तदाकर्णनैः । कीर्तनमाद्यं येषां स्मरणनमस्कारा -
र्चनवन्दनदास्यसख्यात्मनिवेदनानां ते तथा तैः । नवलक्षणया साधनभक्त्येत्यर्थः ।
परमभक्तिः साध्यभक्तिर्भवतीत्युक्तम् । तस्याः स्वरूपमाह - मथीति । सुरसरिदोघ-
प्रख्या गङ्गाप्रवाहतुल्या चित्तानुवृत्तिः प्रेमात्मिका मनोवृत्तिः, साध्यभक्तिरित्यर्थः ।
सा भक्तिः । हिरवधारणे । मृत्योः संसारस्य विजेत्री विशेषेणानायासेनैव संसारस्य
समूलोन्मूलनीत्यर्थः ॥ ५ ॥
अथ भक्तिदायर्थं केवलपापकर्मणा नरकपातप्रकारमाह-
अहह बहुलहिंसासञ्चितार्थैः कुडुम्बं
प्रतिदिनमनुपुष्णन् स्त्रीजितो बाललाली ।
विशति हि गृहसक्तो यातनां मय्यभक्तः
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ ६ ॥
अद्दहेति । अहहेति खेदे । बहुलया प्रभूतया हिंसया उपद्रवेण परार्थस्पृहया
इतस्ततःचौर्यादिना सञ्चितैररार्जितैरर्थैर्धनधान्यादिभिः कुडुम्बं पुत्रभार्यादीन् । यातनां
रौरवादिनरकं विशति । केवलपापकर्मिणो नरकप्रवेशप्रकारश्चोक्तः "यमदूतैर्यातना-
-
कपिलोपाख्यानम् ।
रुचितुलिततमालं शीलयेतानुवेलं
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ ४ ॥
विमलेति। विमला यमनियमैर्विशुद्धा मतिर्यस्य स तथा। उपात्तैः स्वीकृतै-
र्विजितैरित्यर्थः । आसनाद्यैः प्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधिभिः ममेश्वरस्यानं
रूपं दिव्यान्यप्राकृतानि भूषायुधान्येवाको लाञ्छनं यस्य । अनुवेलं सर्वदा शीलयेता-
भ्यस्येत् ॥ ४ ॥
संप्रति ज्ञानयोगाड् भक्तिमार्गस्य सुगमत्वमाह
-
मम गुणगणलीलाकर्णनैः कीर्तनाद्यै-
मयि सुरसरिदोघप्रख्यचित्तानुवृत्तिः ।
भवति परमभक्तिः सा हि मृत्योर्विजेत्री
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ १ ॥
८५
ममेति। तत्र भक्तिर्द्वधा साधनसाध्यभेदात् । ममेश्वरस्य गुणगणा भ-
क्तवात्सल्यादयः, लीलाः चरितानि, तदाकर्णनैः । कीर्तनमाद्यं येषां स्मरणनमस्कारा -
र्चनवन्दनदास्यसख्यात्मनिवेदनानां ते तथा तैः । नवलक्षणया साधनभक्त्येत्यर्थः ।
परमभक्तिः साध्यभक्तिर्भवतीत्युक्तम् । तस्याः स्वरूपमाह - मथीति । सुरसरिदोघ-
प्रख्या गङ्गाप्रवाहतुल्या चित्तानुवृत्तिः प्रेमात्मिका मनोवृत्तिः, साध्यभक्तिरित्यर्थः ।
सा भक्तिः । हिरवधारणे । मृत्योः संसारस्य विजेत्री विशेषेणानायासेनैव संसारस्य
समूलोन्मूलनीत्यर्थः ॥ ५ ॥
अथ भक्तिदायर्थं केवलपापकर्मणा नरकपातप्रकारमाह-
अहह बहुलहिंसासञ्चितार्थैः कुडुम्बं
प्रतिदिनमनुपुष्णन् स्त्रीजितो बाललाली ।
विशति हि गृहसक्तो यातनां मय्यभक्तः
कपिलतनुरिति त्वं देवहूत्यै न्यगादीः ॥ ६ ॥
अद्दहेति । अहहेति खेदे । बहुलया प्रभूतया हिंसया उपद्रवेण परार्थस्पृहया
इतस्ततःचौर्यादिना सञ्चितैररार्जितैरर्थैर्धनधान्यादिभिः कुडुम्बं पुत्रभार्यादीन् । यातनां
रौरवादिनरकं विशति । केवलपापकर्मिणो नरकप्रवेशप्रकारश्चोक्तः "यमदूतैर्यातना-