2023-02-15 04:03:16 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
[ १२ ]
तदेवं प्रकरणं प्रयाजादीनां विनि.
योजकम् । तच्च द्विविधं महाप्रकरणम
वान्तरप्रकरणं चेति । तत्र फलभावनायाः
प्रकरणं महाप्रकरणम् ।
तदन्तराले यदङ्गभावनायाः प्रक
रणं तदवान्तरप्रकरणम् तच्चाभिक्रम-
णादीनां प्रयाजादिषु विनियोजकम् ।
( न्या. र. पृ. १३३ )
यस्तु सह प्रयुज्यमानेषु सन्निपाति-
नामावृत्त्यानुष्ठाने प्रथमक्रम एव द्विती
यादिष्वपि प्रयोगवचनाङ्गसाहित्याबाघा.
याऽऽश्रीयते स प्रवृत्तिक्रमः । (न्या. र.१५५)
यस्तु प्रकृतौ नानादेशगतानां पदा-
र्थानां विकृतावेकस्य देशे सर्वेषामनुष्ठाने
वचनात् कर्तव्ये सति यस्य देशेऽनुष्ठी-
यन्ते तस्य प्रकृत्यवगतस्थानाबाघेनाग-
न्तुभिः क्रमस्समाश्रीयते स काण्डक्रमः ।
( न्या. र. १५५ )
9
तच्च प्रकरणं द्विविधं महाप्रकरण-
मवान्तरप्रकरणं चेति । तत्र फलभाव-
नायाः प्रकरणं महाप्रकरणम् । तच्च-
प्रयाजादीनां ग्राहकम् ( न्या. प्र. ५२ )
फलभावनाया अन्तराले यदङ्गभा-
वनायाः प्रकरणं तदवान्तरप्रकरणम् ।
तच्चाभिक्रमणादीनां प्रयाजादिषु विनि-
योजकम् ( न्या. प्र. ६५ )
सह प्रयुज्यमानेषु प्रधानेषु सन्नि-
पातिनामङ्गानामावृत्यानुष्ठाने कर्तव्ये द्वि-
तीयादिपदार्थानां प्रथमानुष्ठितपदार्थ क्रमात्
यः क्रमः स प्रवृत्तिक्रमः (न्या. प्र. १००)
प्रकृतौ नानादेशानां पदार्थानां वि.
कृतावेकस्मिन् देशेऽनुष्ठाने कर्तव्ये यस्य
देशेऽनुष्ठीयन्ते तस्य प्रथममनुष्ठानमित-
रयोश्च पश्चात्, श्रयं यः क्रमः स स्थान-
क्रमः । ( न्या. प्र. ४६ )
ग्रन्थकृत्समयः
ग्रन्थकृदयं दाक्षिणात्यो महाराष्ट्रो देवोपनामके कुले समुत्पन्नः सप्तशत्याः शतब्द्या
श्रादिमे भागे ( Seventeenth century A. D.) भूमिमिमामलंचकारेत्य.
भ्यूहितुं शक्यते । पूर्वोत्तरमीमांसयोः परं पारमधिगतवन्तः श्रीमन्तः खण्डदेवाः त्रयो-
विंशत्युत्तरसप्तशताधिक सहस्रे ( १७२३ ) बैकमेऽब्दे ( 1665 A.D.) वाराणस्यां
स्वीयं भौतिकं देहं तत्यजुरिति प्रमाणैरवगम्यते । तैश्च स्वीये भाट्टदीपिकाप्रन्थे न्याय-
प्रकाशोक्तानां एतद्ग्रन्थ कर्तृपुत्रकृतभाट्टालङ्कारोक्तानां च विषयाणां खण्डनं कृतम् ।
एतच्च स्पष्टीकृतं तच्छिष्यैः श्रीशम्भुभट्टः स्वकृतायां तद्व्याख्यायां प्रभावल्यां- "यस्तु
न्यायप्रकाशे सप्तमीबहुव्रीहिरप्याश्रितः तस्य दूषणं कौस्तुभे द्रष्टव्यम्" – "यत्तु भाट्टाल-
ङ्कारकृता...... तदुपेक्षितं पूज्यपादैः" इत्यादिना प्रन्थेन । श्रत भाट्टदीपिकाकारेभ्यः
श्रीखण्डदेवेभ्यः किञ्चिदिव पूर्वस्मिन् काले ग्रन्थकर्ताऽयमासीदित्यवगम्यते । एतत्कुलपर
म्पराप्रतिपादकाः श्लोका एतत्तनुजकृतस्मृतिकौस्तुभे उपलभ्यन्ते । ते यथा
आसीद् गोदावरीतीरे वेदवेदिसमन्वितः । श्रीकृष्ण भक्तिमानेक एकनाथाभिधो द्विजः ।
तरसुतस्तद्गुणैर्युक्तः सर्वशास्त्रार्थतत्त्ववित् श्राप देवोऽभवद्देवात् प्राप यक्सकलान् मनून् ॥२॥
NSTITUTE
POONA
Bhandarkar Oriental
Research Institute
मोमांसानयकोविदो मधुरिपोरसेवासु नित्योद्यतः
विद्यादानविभावितोत्तमयशा आसीत् तदीयात्मजः ।
तदेवं प्रकरणं प्रयाजादीनां विनि.
योजकम् । तच्च द्विविधं महाप्रकरणम
वान्तरप्रकरणं चेति । तत्र फलभावनायाः
प्रकरणं महाप्रकरणम् ।
तदन्तराले यदङ्गभावनायाः प्रक
रणं तदवान्तरप्रकरणम् तच्चाभिक्रम-
णादीनां प्रयाजादिषु विनियोजकम् ।
( न्या. र. पृ. १३३ )
यस्तु सह प्रयुज्यमानेषु सन्निपाति-
नामावृत्त्यानुष्ठाने प्रथमक्रम एव द्विती
यादिष्वपि प्रयोगवचनाङ्गसाहित्याबाघा.
याऽऽश्रीयते स प्रवृत्तिक्रमः । (न्या. र.१५५)
यस्तु प्रकृतौ नानादेशगतानां पदा-
र्थानां विकृतावेकस्य देशे सर्वेषामनुष्ठाने
वचनात् कर्तव्ये सति यस्य देशेऽनुष्ठी-
यन्ते तस्य प्रकृत्यवगतस्थानाबाघेनाग-
न्तुभिः क्रमस्समाश्रीयते स काण्डक्रमः ।
( न्या. र. १५५ )
9
तच्च प्रकरणं द्विविधं महाप्रकरण-
मवान्तरप्रकरणं चेति । तत्र फलभाव-
नायाः प्रकरणं महाप्रकरणम् । तच्च-
प्रयाजादीनां ग्राहकम् ( न्या. प्र. ५२ )
फलभावनाया अन्तराले यदङ्गभा-
वनायाः प्रकरणं तदवान्तरप्रकरणम् ।
तच्चाभिक्रमणादीनां प्रयाजादिषु विनि-
योजकम् ( न्या. प्र. ६५ )
सह प्रयुज्यमानेषु प्रधानेषु सन्नि-
पातिनामङ्गानामावृत्यानुष्ठाने कर्तव्ये द्वि-
तीयादिपदार्थानां प्रथमानुष्ठितपदार्थ क्रमात्
यः क्रमः स प्रवृत्तिक्रमः (न्या. प्र. १००)
प्रकृतौ नानादेशानां पदार्थानां वि.
कृतावेकस्मिन् देशेऽनुष्ठाने कर्तव्ये यस्य
देशेऽनुष्ठीयन्ते तस्य प्रथममनुष्ठानमित-
रयोश्च पश्चात्, श्रयं यः क्रमः स स्थान-
क्रमः । ( न्या. प्र. ४६ )
ग्रन्थकृत्समयः
ग्रन्थकृदयं दाक्षिणात्यो महाराष्ट्रो देवोपनामके कुले समुत्पन्नः सप्तशत्याः शतब्द्या
श्रादिमे भागे ( Seventeenth century A. D.) भूमिमिमामलंचकारेत्य.
भ्यूहितुं शक्यते । पूर्वोत्तरमीमांसयोः परं पारमधिगतवन्तः श्रीमन्तः खण्डदेवाः त्रयो-
विंशत्युत्तरसप्तशताधिक सहस्रे ( १७२३ ) बैकमेऽब्दे ( 1665 A.D.) वाराणस्यां
स्वीयं भौतिकं देहं तत्यजुरिति प्रमाणैरवगम्यते । तैश्च स्वीये भाट्टदीपिकाप्रन्थे न्याय-
प्रकाशोक्तानां एतद्ग्रन्थ कर्तृपुत्रकृतभाट्टालङ्कारोक्तानां च विषयाणां खण्डनं कृतम् ।
एतच्च स्पष्टीकृतं तच्छिष्यैः श्रीशम्भुभट्टः स्वकृतायां तद्व्याख्यायां प्रभावल्यां- "यस्तु
न्यायप्रकाशे सप्तमीबहुव्रीहिरप्याश्रितः तस्य दूषणं कौस्तुभे द्रष्टव्यम्" – "यत्तु भाट्टाल-
ङ्कारकृता...... तदुपेक्षितं पूज्यपादैः" इत्यादिना प्रन्थेन । श्रत भाट्टदीपिकाकारेभ्यः
श्रीखण्डदेवेभ्यः किञ्चिदिव पूर्वस्मिन् काले ग्रन्थकर्ताऽयमासीदित्यवगम्यते । एतत्कुलपर
म्पराप्रतिपादकाः श्लोका एतत्तनुजकृतस्मृतिकौस्तुभे उपलभ्यन्ते । ते यथा
आसीद् गोदावरीतीरे वेदवेदिसमन्वितः । श्रीकृष्ण भक्तिमानेक एकनाथाभिधो द्विजः ।
तरसुतस्तद्गुणैर्युक्तः सर्वशास्त्रार्थतत्त्ववित् श्राप देवोऽभवद्देवात् प्राप यक्सकलान् मनून् ॥२॥
NSTITUTE
POONA
Bhandarkar Oriental
Research Institute
मोमांसानयकोविदो मधुरिपोरसेवासु नित्योद्यतः
विद्यादानविभावितोत्तमयशा आसीत् तदीयात्मजः ।