2023-02-15 04:03:41 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
॥ श्रीः ॥
अथोचरभागः
शार
one vie
()
न तु तदुच्चारण.
( मन्त्रप्रयोजननिरूपणम् )
मन्त्राणां च प्रयोगसमवेतार्थस्मारकतयाऽर्थवत्त्वम् ।
मदृष्टार्थम्, दृष्टे संभवति श्रदृष्टस्याऽन्याय्यत्वात् । न च दृष्टस्य प्रकारा.
न्तरेणापि संभवान्मन्त्रास्नानमनर्थकम् । मन्त्रैरेव स्मर्तव्यमिति नियमवि
8
ध्याश्रयणात् ।
pyaap
(नियम विधिनिरूपणम् )
साधनद्वयस्य पक्षप्राप्तौ अन्यतरस्य साधनस्याप्राप्ततादशायां यो विधिः
स नियमविधिः । यदाड:-
॥ श्रीविश्वेशश्शरणं मम ॥
वामाङ्गविलसद्वामा वक्त्रनिक्षिप्त चक्षुषम् ।
श्राश्रयं सर्वजगतामनाश्रयमुपास्महे ॥
एवं विधेः प्रयोजनवदर्थविधायकत्वेन प्रयोजनवत्वं निरूप्येदानीं क्रमप्राप्तं मन्त्राणां
प्रयोजनवत्वनिरूपणमारभते-मन्त्राणामिति । प्रयोगोऽनुष्ठानं तत्समवेतः तद्विषयीभूतो
योऽर्थः, तत्स्मारकत्वेनेत्यर्थः । कर्मणां स्मरणपूर्वकानुष्ठानस्यैव सर्वत्र विहितत्वात्
तादृशस्मारकपदार्थापेक्षायां मन्त्राणामेव तादृशस्मृतिजनकत्वेनोपयोगस्य समुचितत्वा-
दिति भावः । ननु न मन्त्राणां प्रयोगसमवेतार्थस्मारकत्वं सम्भवति । तत्तत्प्रकरण-
पठितानामपि प्रयोगासमवेतार्थाभिधायिनां मन्त्राणां बहूनां सत्वात्, हुंफडादिस्तोभमन्त्राणां
अर्थस्यैवाभावाच्च, जपादिमन्त्राणां केवलादृष्टार्थस्वस्य द्वादशे वक्ष्यमाणत्वाच्च । अश्व
तेषामदृष्टार्थत्वेऽवश्याभ्युपगन्तव्ये श्रवैरूप्याय सर्वेषामदृष्टार्थत्वमेव युक्तम्, न तु केषाश्चित्
दृष्टार्थत्वं, केषाश्चिददृष्टार्थतेति वैरूप्याङ्गीकरणमुपपत्ति मदित्याशङ्कयाह – न त्त्विति ।
तत्र हेतुमाह - द्वष्ट इति । एवञ्च यत्र दृष्टप्रयोजनमर्थप्रकाशनरूपं न सम्भवति तत्रादृष्टा-
थंत्वं हुंफडादिष्वङ्गीक्रियताम् । नैतावता सर्वत्रादृष्टार्थता युक्ता । द्वादशाधिकरणं तु न
जपमन्त्राणामदृष्टार्थतापरम्; किन्तु तेषामपि अर्थप्रकाशनरूपदृष्टार्थतैव, प्रकाशनं
परमदृष्टार्थमित्यैवं परमिति भावः । ननु यद्यर्थस्मरणमेव प्रयोजनं मन्त्राणाम्, तर्हि तत्
ध्यानेन उपद्रष्टवचनादिना वा सिध्यत्येवेति मन्त्राम्नानं व्यर्थमेव भवेदित्याशङ्कयाह न
चेति । नियमविध्याश्रयणादिति । एवञ्च नियमविधिबलात् नियमादृष्टं किञ्चिदुत्पद्यत
इत्यङ्गीक्रियते, नैतावता मन्त्रोच्चारणस्यादृष्टार्थतेति भावः ॥
-
ASTITUFAN
POONA
(नियमविधि निरूपणम् )
FOUNDED
1917
Oriental
श्रथ प्रसङ्गात् विधित्रयमपि निरूपयिष्यन् अत्र उपस्थित
नियम विधिनिरूपणाय
नियमविंधिं प्रथमतो लक्षयति-साधनद्वयस्येति । अत्र द्वयशब्दोऽनेकमात्र परः । द्वयोर्ब-
नां वा साघनानां विकल्पेनैकस्मिन् कार्ये प्राप्तौ सत्यां तत्र एकस्य साधनस्य प्रासिदशायां
अथोचरभागः
शार
one vie
()
न तु तदुच्चारण.
( मन्त्रप्रयोजननिरूपणम् )
मन्त्राणां च प्रयोगसमवेतार्थस्मारकतयाऽर्थवत्त्वम् ।
मदृष्टार्थम्, दृष्टे संभवति श्रदृष्टस्याऽन्याय्यत्वात् । न च दृष्टस्य प्रकारा.
न्तरेणापि संभवान्मन्त्रास्नानमनर्थकम् । मन्त्रैरेव स्मर्तव्यमिति नियमवि
8
ध्याश्रयणात् ।
pyaap
(नियम विधिनिरूपणम् )
साधनद्वयस्य पक्षप्राप्तौ अन्यतरस्य साधनस्याप्राप्ततादशायां यो विधिः
स नियमविधिः । यदाड:-
॥ श्रीविश्वेशश्शरणं मम ॥
वामाङ्गविलसद्वामा वक्त्रनिक्षिप्त चक्षुषम् ।
श्राश्रयं सर्वजगतामनाश्रयमुपास्महे ॥
एवं विधेः प्रयोजनवदर्थविधायकत्वेन प्रयोजनवत्वं निरूप्येदानीं क्रमप्राप्तं मन्त्राणां
प्रयोजनवत्वनिरूपणमारभते-मन्त्राणामिति । प्रयोगोऽनुष्ठानं तत्समवेतः तद्विषयीभूतो
योऽर्थः, तत्स्मारकत्वेनेत्यर्थः । कर्मणां स्मरणपूर्वकानुष्ठानस्यैव सर्वत्र विहितत्वात्
तादृशस्मारकपदार्थापेक्षायां मन्त्राणामेव तादृशस्मृतिजनकत्वेनोपयोगस्य समुचितत्वा-
दिति भावः । ननु न मन्त्राणां प्रयोगसमवेतार्थस्मारकत्वं सम्भवति । तत्तत्प्रकरण-
पठितानामपि प्रयोगासमवेतार्थाभिधायिनां मन्त्राणां बहूनां सत्वात्, हुंफडादिस्तोभमन्त्राणां
अर्थस्यैवाभावाच्च, जपादिमन्त्राणां केवलादृष्टार्थस्वस्य द्वादशे वक्ष्यमाणत्वाच्च । अश्व
तेषामदृष्टार्थत्वेऽवश्याभ्युपगन्तव्ये श्रवैरूप्याय सर्वेषामदृष्टार्थत्वमेव युक्तम्, न तु केषाश्चित्
दृष्टार्थत्वं, केषाश्चिददृष्टार्थतेति वैरूप्याङ्गीकरणमुपपत्ति मदित्याशङ्कयाह – न त्त्विति ।
तत्र हेतुमाह - द्वष्ट इति । एवञ्च यत्र दृष्टप्रयोजनमर्थप्रकाशनरूपं न सम्भवति तत्रादृष्टा-
थंत्वं हुंफडादिष्वङ्गीक्रियताम् । नैतावता सर्वत्रादृष्टार्थता युक्ता । द्वादशाधिकरणं तु न
जपमन्त्राणामदृष्टार्थतापरम्; किन्तु तेषामपि अर्थप्रकाशनरूपदृष्टार्थतैव, प्रकाशनं
परमदृष्टार्थमित्यैवं परमिति भावः । ननु यद्यर्थस्मरणमेव प्रयोजनं मन्त्राणाम्, तर्हि तत्
ध्यानेन उपद्रष्टवचनादिना वा सिध्यत्येवेति मन्त्राम्नानं व्यर्थमेव भवेदित्याशङ्कयाह न
चेति । नियमविध्याश्रयणादिति । एवञ्च नियमविधिबलात् नियमादृष्टं किञ्चिदुत्पद्यत
इत्यङ्गीक्रियते, नैतावता मन्त्रोच्चारणस्यादृष्टार्थतेति भावः ॥
-
ASTITUFAN
POONA
(नियमविधि निरूपणम् )
FOUNDED
1917
Oriental
श्रथ प्रसङ्गात् विधित्रयमपि निरूपयिष्यन् अत्र उपस्थित
नियम विधिनिरूपणाय
नियमविंधिं प्रथमतो लक्षयति-साधनद्वयस्येति । अत्र द्वयशब्दोऽनेकमात्र परः । द्वयोर्ब-
नां वा साघनानां विकल्पेनैकस्मिन् कार्ये प्राप्तौ सत्यां तत्र एकस्य साधनस्य प्रासिदशायां