2023-03-20 10:57:29 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नवमोऽङ्कः ।
राक्षसाः । रावणस्य रणे भङ्गः, पुष्पकस्य पराभवः ।
कपिभिर्विजिता लङ्का, जीवद्भिः किं न दृश्यते ? ॥१८॥
जन्म ब्रह्मकुलेऽग्रजो धनपतियः कुम्भकर्णाग्रजः,
सूनुर्वासवजित् स्वयं दशशिरा दोर्दण्डका विंशतिः ।
अस्त्रं कामगसं, विमानमजयं मध्ये समुद्र पुरो
सर्वं निष्फलमेतदेव नियतं देवं परं दुर्जयम् । ८ ॥
यस्यैषा नगरो समुद्रपरिखा, कामप्रदं कानन
मात्रा शक्रशिखामणिप्रणयिनी, बैलोक्यराज्यं परम् ।
[४२३]
रावग्यस्येति । रणे रावणस्य भङ्गः पराजयः, पुष्पकस्य
दियरय विशेषस्य पराभव: गतेर्व्याघात इति भावः, जात इति
शेष, कपिभिर्वानरैः लड्डा निर्जिता, असम्भवमिमिति भावः,
जोवद्भिः जनैः किं न दृश्यते? सर्वमेव दृश्यते इत्यर्थः, जगति
न किश्चिदमम्भवमिति भावः । अनुष्टुप् वृत्तम् ॥ १८ ॥
जन्मेति । ब्रह्मणः कुले वंशे जन्म उत्पत्तिः, धनपतिः
कुबेरः अग्रजः ज्येष्ठः, य: कुम्भकर्णस्य अग्रजः, सूनुर्मेघनादः
वासवजित् इन्द्रजेता, स्वयं दमगिरा: दशाननः, दोणां भुजानां
दण्ड़ा एत्र दण्डकाः, स्वायें कन्प्रत्यय, विंशतिः, स्त्रं कामेन
इच्छया गच्छतोति तथाभूतम्, अजयं दुर्वारं विमानं रथ,
पुष्पकमित्यर्थः, पुरो नहा समुद्रस्य मध्ये इति मध्येममुद्रं, तिष्ठ-
तोति शेषः, एतत् सर्वं निष्फल विफलं, जातमिति शेषः, सम्मात्
दैवमेव नियतं, परम्-मव्ययं दुर्जयं जेतुमशक्यं देवमातिकूल्ये
सर्वमेव नश्यतोति भावः । अव चतुर्थपादशेषांगवाक्यस्य
पूर्ववाहेतुत्वेन निर्देशात् वाक्यार्थहेतुकं काव्य लिङ्ग मलङ्कारः ।
गार्दूलविक्रोड़ित वृत्तम् ॥ १८ ॥
यस्येति । यस्य एपा समुद्रः परिखा परिवेष्टनभूतजन-
राक्षसाः । रावणस्य रणे भङ्गः, पुष्पकस्य पराभवः ।
कपिभिर्विजिता लङ्का, जीवद्भिः किं न दृश्यते ? ॥१८॥
जन्म ब्रह्मकुलेऽग्रजो धनपतियः कुम्भकर्णाग्रजः,
सूनुर्वासवजित् स्वयं दशशिरा दोर्दण्डका विंशतिः ।
अस्त्रं कामगसं, विमानमजयं मध्ये समुद्र पुरो
सर्वं निष्फलमेतदेव नियतं देवं परं दुर्जयम् । ८ ॥
यस्यैषा नगरो समुद्रपरिखा, कामप्रदं कानन
मात्रा शक्रशिखामणिप्रणयिनी, बैलोक्यराज्यं परम् ।
[४२३]
रावग्यस्येति । रणे रावणस्य भङ्गः पराजयः, पुष्पकस्य
दियरय विशेषस्य पराभव: गतेर्व्याघात इति भावः, जात इति
शेष, कपिभिर्वानरैः लड्डा निर्जिता, असम्भवमिमिति भावः,
जोवद्भिः जनैः किं न दृश्यते? सर्वमेव दृश्यते इत्यर्थः, जगति
न किश्चिदमम्भवमिति भावः । अनुष्टुप् वृत्तम् ॥ १८ ॥
जन्मेति । ब्रह्मणः कुले वंशे जन्म उत्पत्तिः, धनपतिः
कुबेरः अग्रजः ज्येष्ठः, य: कुम्भकर्णस्य अग्रजः, सूनुर्मेघनादः
वासवजित् इन्द्रजेता, स्वयं दमगिरा: दशाननः, दोणां भुजानां
दण्ड़ा एत्र दण्डकाः, स्वायें कन्प्रत्यय, विंशतिः, स्त्रं कामेन
इच्छया गच्छतोति तथाभूतम्, अजयं दुर्वारं विमानं रथ,
पुष्पकमित्यर्थः, पुरो नहा समुद्रस्य मध्ये इति मध्येममुद्रं, तिष्ठ-
तोति शेषः, एतत् सर्वं निष्फल विफलं, जातमिति शेषः, सम्मात्
दैवमेव नियतं, परम्-मव्ययं दुर्जयं जेतुमशक्यं देवमातिकूल्ये
सर्वमेव नश्यतोति भावः । अव चतुर्थपादशेषांगवाक्यस्य
पूर्ववाहेतुत्वेन निर्देशात् वाक्यार्थहेतुकं काव्य लिङ्ग मलङ्कारः ।
गार्दूलविक्रोड़ित वृत्तम् ॥ १८ ॥
यस्येति । यस्य एपा समुद्रः परिखा परिवेष्टनभूतजन-