2023-03-20 10:57:15 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
नवमोऽद्धः ।
व्यावलमत्क पिकण्ठ काण्डकदलोक्रोडकृपाणावला:
स्फूर्जत्स्फूर्जयुतर्जनैक चपलाञ्चञ्चन्ति राविञ्चराः ॥ १२ ॥
किञ्च । अग्रेसरी रघुपतेः परिणदपाक-
किम्माकपाटलमुखी कपिवोरसेना ।
नि. शेषमापिबति राक्षसवीरचक्रं
[३७३]
प्रातः प्रभेव तपनस्य तमिस्रजालम् ॥ १३ ॥
युधि हतेषु राक्षसेषु रावण । भो भो मन्त्रिणः !
प्रबोध्यतामयमनुजन्मा कुम्भकर्ण: ।
प्ररूढ़ा: जाता: ये पुलकप्रागभाराः रोमाञ्चातिशयाः,
अयजनिता
इति भाव, तैः नोरन्त्रिता. व्याप्ताः तथा व्यावलातां समन्ततः
मञ्चरतां कपोनां वानराणा कण्ठा एव काण्डकदत्यः वादलो-
स्तम्भा इत्यर्थः, तासु क्रीडन्ति चलन्ति कृपागञ्जुलानि तन-
वारप्रान्तभागा येषा तयाभूताः रात्रिञ्चरा: राचसा: स्फर्जन्
स्फरन् स्फूर्जथु: वज्रनिर्घोष: तद्दत् या तर्जना निर्भर्त्सनविशेषः
तब एके मुख्यायपला: रता इति यावत् चञ्चन्ति विचरन्ति
शार्दूलविक्रीडितं वृत्तम् ॥ १२ ॥
अग्रेसरोति । 'अघुपतेः रामस्य अग्रेस अग्रवर्त्तिनो परि-
गाव: प्राप्तः पाको येन तथाभूतं यत् किम्पाक किम्पाकफन
"माकाल" इति प्रसिद्धं, तहत् पाटलं खेतरफ्त, "खेतरक्तस्तु
पाटल" इत्यमरः, मुखं यस्याः मा कपिवीरसेना वानरभटचम्:
प्रातः प्रातःकाले तपनम्य सूर्य्यस्य प्रभा तमिस्रजालमिव
अन्धकारस्तोममिव राजमवोरचक्रं राजसवोराणा चक्रं समूहं
नि.शेष यथा तथा आपिवति नागयतीत्यर्धः । उपमालङ्कारः ।
वसन्ततिलकं वृत्तम् ॥ १२ ॥
म - ३२
व्यावलमत्क पिकण्ठ काण्डकदलोक्रोडकृपाणावला:
स्फूर्जत्स्फूर्जयुतर्जनैक चपलाञ्चञ्चन्ति राविञ्चराः ॥ १२ ॥
किञ्च । अग्रेसरी रघुपतेः परिणदपाक-
किम्माकपाटलमुखी कपिवोरसेना ।
नि. शेषमापिबति राक्षसवीरचक्रं
[३७३]
प्रातः प्रभेव तपनस्य तमिस्रजालम् ॥ १३ ॥
युधि हतेषु राक्षसेषु रावण । भो भो मन्त्रिणः !
प्रबोध्यतामयमनुजन्मा कुम्भकर्ण: ।
प्ररूढ़ा: जाता: ये पुलकप्रागभाराः रोमाञ्चातिशयाः,
अयजनिता
इति भाव, तैः नोरन्त्रिता. व्याप्ताः तथा व्यावलातां समन्ततः
मञ्चरतां कपोनां वानराणा कण्ठा एव काण्डकदत्यः वादलो-
स्तम्भा इत्यर्थः, तासु क्रीडन्ति चलन्ति कृपागञ्जुलानि तन-
वारप्रान्तभागा येषा तयाभूताः रात्रिञ्चरा: राचसा: स्फर्जन्
स्फरन् स्फूर्जथु: वज्रनिर्घोष: तद्दत् या तर्जना निर्भर्त्सनविशेषः
तब एके मुख्यायपला: रता इति यावत् चञ्चन्ति विचरन्ति
शार्दूलविक्रीडितं वृत्तम् ॥ १२ ॥
अग्रेसरोति । 'अघुपतेः रामस्य अग्रेस अग्रवर्त्तिनो परि-
गाव: प्राप्तः पाको येन तथाभूतं यत् किम्पाक किम्पाकफन
"माकाल" इति प्रसिद्धं, तहत् पाटलं खेतरफ्त, "खेतरक्तस्तु
पाटल" इत्यमरः, मुखं यस्याः मा कपिवीरसेना वानरभटचम्:
प्रातः प्रातःकाले तपनम्य सूर्य्यस्य प्रभा तमिस्रजालमिव
अन्धकारस्तोममिव राजमवोरचक्रं राजसवोराणा चक्रं समूहं
नि.शेष यथा तथा आपिवति नागयतीत्यर्धः । उपमालङ्कारः ।
वसन्ततिलकं वृत्तम् ॥ १२ ॥
म - ३२