2023-03-20 10:56:05 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
[११२]
महाभाटकम् ।
एव अब्धि समुद्रः तस्य भकटी यानरूपा, तत्पारगमनार्थं
पोतरूपेत्यर्थ एतस्या दर्शने मेवने च लोकाना संसारचिन्ता-
पगमेन परमार्थचिन्ताया समुद्भवादिति भावः ।
भूतानां
प्राणिनां क्रियासु व्यापारेषु अवगाहनादिपु उत्कटो चौत्कट्य
शालिनी, औडव्यवतोत्यर्थ, पान्दोलनवतीति भाव । ।
भूत-
क्रियाभिः
क्रियाभि: सामान्यधर्में:
।
क्रियादुष्कटौति पाठे भूतानां
दुष्कुटी दुर्लभा, बहुपुण्यलभ्येति भावः । यहा भूतानां पञ्चामां
हित्यादोमा क्रिया सृष्टिरूपा, स्थूलशरोरमिन्यः तस्या दु.खं
कुटति पिनष्टीति तथाभूना, संसारध्वंमनेन मुक्तिदायिनीति
भाव । अपरश्वार्थ: – हे रघूह एषा कुटो आवासभूमि
पञ्चवटी पञ्चानां पृथिव्यादीनां भूतानां वटी निहन्त्री, वट
विशातने ।
इत्यस्मात् पचाद्यच्प्रत्यय । या प्राप्य न पुनर्जन्मबन्ध
इति भाव यत्र यस्या पञ्चानां रूपरसगन्ध स्पर्शशब्दानाम् भवटो
अनिहन्त्री च, रूपादिविषयभोगास्पदञ्चेत्यर्थ, यधेयं मोजभूमि
म्तथा भोगभूमिरपोत्यर्थ पान्यस्य मोक्षमार्गक्कतप्रयाणस्य
एका अहितीया घटी विश्वामस्थानं, घट विद्यभषे इत्यस्मात्
पचाद्यच्प्रत्यय । यत्र यन्या पुरस्कृता सटहोता वटी समित्
कुशादिदेवार्चनममृद्धिः यया तथोक्ता, तट च ममृडाविति
धातो पचाद्यच् । तथा-संश्लेषस्य सखारासङ्गस्य भित्तो भेदे,
ध्वंसने इत्यर्थ, चटो वज्ररूपा "वज्रं वटो पवि सारे" इति
गाखतः । गोदा गावो वेदवाचः ददातोति गोदा मुनि
मत्तेत्यर्थ, नटी नर्त्तको, आनन्देन वेदगानपरा नृत्यतीति
भावः । तरङ्गिताः उन्नतानताः तटा प्रान्तभागा यस्या
तथोक्ता, कलोलैर्देवै, "कलोलो देववारिणोः" इति धरणि ।
करणभूतैरिति भाव, चञ्चन्त राजन्तः पुटा निकुञ्ज देशा यस्या
1
महाभाटकम् ।
एव अब्धि समुद्रः तस्य भकटी यानरूपा, तत्पारगमनार्थं
पोतरूपेत्यर्थ एतस्या दर्शने मेवने च लोकाना संसारचिन्ता-
पगमेन परमार्थचिन्ताया समुद्भवादिति भावः ।
भूतानां
प्राणिनां क्रियासु व्यापारेषु अवगाहनादिपु उत्कटो चौत्कट्य
शालिनी, औडव्यवतोत्यर्थ, पान्दोलनवतीति भाव । ।
भूत-
क्रियाभिः
क्रियाभि: सामान्यधर्में:
।
क्रियादुष्कटौति पाठे भूतानां
दुष्कुटी दुर्लभा, बहुपुण्यलभ्येति भावः । यहा भूतानां पञ्चामां
हित्यादोमा क्रिया सृष्टिरूपा, स्थूलशरोरमिन्यः तस्या दु.खं
कुटति पिनष्टीति तथाभूना, संसारध्वंमनेन मुक्तिदायिनीति
भाव । अपरश्वार्थ: – हे रघूह एषा कुटो आवासभूमि
पञ्चवटी पञ्चानां पृथिव्यादीनां भूतानां वटी निहन्त्री, वट
विशातने ।
इत्यस्मात् पचाद्यच्प्रत्यय । या प्राप्य न पुनर्जन्मबन्ध
इति भाव यत्र यस्या पञ्चानां रूपरसगन्ध स्पर्शशब्दानाम् भवटो
अनिहन्त्री च, रूपादिविषयभोगास्पदञ्चेत्यर्थ, यधेयं मोजभूमि
म्तथा भोगभूमिरपोत्यर्थ पान्यस्य मोक्षमार्गक्कतप्रयाणस्य
एका अहितीया घटी विश्वामस्थानं, घट विद्यभषे इत्यस्मात्
पचाद्यच्प्रत्यय । यत्र यन्या पुरस्कृता सटहोता वटी समित्
कुशादिदेवार्चनममृद्धिः यया तथोक्ता, तट च ममृडाविति
धातो पचाद्यच् । तथा-संश्लेषस्य सखारासङ्गस्य भित्तो भेदे,
ध्वंसने इत्यर्थ, चटो वज्ररूपा "वज्रं वटो पवि सारे" इति
गाखतः । गोदा गावो वेदवाचः ददातोति गोदा मुनि
मत्तेत्यर्थ, नटी नर्त्तको, आनन्देन वेदगानपरा नृत्यतीति
भावः । तरङ्गिताः उन्नतानताः तटा प्रान्तभागा यस्या
तथोक्ता, कलोलैर्देवै, "कलोलो देववारिणोः" इति धरणि ।
करणभूतैरिति भाव, चञ्चन्त राजन्तः पुटा निकुञ्ज देशा यस्या
1