मधुराविजयम् /617
This page has not been fully proofread.
480
मधुराविजये
मधुरानगरी स्वदुर्दशां कम्पराजाय ॥
न तथा कटुघुत्कृताद्वयथा मे
हृदि जीर्णोपवनेषु घूकलोक़ात् ।
परिशीलितपारसीकवारभ्यो
यवनानां भवने यथा शुकेभ्यः ॥
12 11
न तथेति ॥ यवनानाम् तुरुष्काणां । भवने गृहेषु । जातावेक
वचनम् । परिशीलिताः अभ्यासिताः । शील उपधारणे (उपधारण
मभ्यासः) ण्यन्तात् क्तः । पारसीके देशे भवा: पारसीका यवनाः
' कोपधाच्चे' त्यण् । तेषाम् वाच:
वचनानि म्लेच्छभाषागिर
इत्यर्थः । ताः यैः । तादृग्भ्यः शुकेभ्य: कीरेभ्यः यथा येन प्रकारेण
मे मम हृदि मनसि व्यथा
भवतीति शेषः ।
बाधा दुःखम् यादृशं दुःखमित्यर्थः ।
अस्तिर्भवन्तीप रोऽप्रयुज्यमानोऽप्यस्तीति महाभाष्
वचनात् । तथा तेन प्रकारेण जीर्णानि शिथिलानि शुष्कणि उप
वनानि आरामा मधुरोद्यानवनानीत्यर्थः । तेषु कटूनि तीक्ष्णानि भय
जनकानि । श्रवणोद्वेजकत्वादरिष्टाधायकत्वाच्चेति भावः। 'रसे कटुः
कट्वकार्ये त्रिषु मत्सरतीक्ष्णयोः' इत्यमरः । तथाविधानि ।
घूत्कृ
तानि चूत्काराः घूदित्येवंरूपा ध्वनयः यस्मात् । तादृशात् । घूका
नाम् उलूकानाम् उलूके तु वायसारातिपेचकाः । दिवान्धः कौशिको
घूक इत्यमरः । तेषाम् लोकात् संघात् ।
"
भवति । पवित्रं रामनाम ।
व्यथेत्यर्थसिद्धा । न न
सततं तदुच्चारणेन धन्याशुकाः ।
त
इदानीं यवनभवनेषु निरुद्धास्तैर्बलात्कारिता भूत्वा तदनूच्चारणेन
म्लेच्छभाषामभ्यस्यन्ति । सोढुमशक्यं महद्द:ख ममेदमिति भावः ।
मदीयं महोद्यानं शुकशून्यं
कृत्वा
चूकावासतया श्मशानमिव कृतं
यवनकिरातैः । तदपि न महते दुःखाय मम । "सहीजान्यपि सस्यानि
दुष्येयुः क्षेत्रदोषतः" इति न्यायेन परमपवित्राणां शुकानां म्लेच्छ
(
मधुराविजये
मधुरानगरी स्वदुर्दशां कम्पराजाय ॥
न तथा कटुघुत्कृताद्वयथा मे
हृदि जीर्णोपवनेषु घूकलोक़ात् ।
परिशीलितपारसीकवारभ्यो
यवनानां भवने यथा शुकेभ्यः ॥
12 11
न तथेति ॥ यवनानाम् तुरुष्काणां । भवने गृहेषु । जातावेक
वचनम् । परिशीलिताः अभ्यासिताः । शील उपधारणे (उपधारण
मभ्यासः) ण्यन्तात् क्तः । पारसीके देशे भवा: पारसीका यवनाः
' कोपधाच्चे' त्यण् । तेषाम् वाच:
वचनानि म्लेच्छभाषागिर
इत्यर्थः । ताः यैः । तादृग्भ्यः शुकेभ्य: कीरेभ्यः यथा येन प्रकारेण
मे मम हृदि मनसि व्यथा
भवतीति शेषः ।
बाधा दुःखम् यादृशं दुःखमित्यर्थः ।
अस्तिर्भवन्तीप रोऽप्रयुज्यमानोऽप्यस्तीति महाभाष्
वचनात् । तथा तेन प्रकारेण जीर्णानि शिथिलानि शुष्कणि उप
वनानि आरामा मधुरोद्यानवनानीत्यर्थः । तेषु कटूनि तीक्ष्णानि भय
जनकानि । श्रवणोद्वेजकत्वादरिष्टाधायकत्वाच्चेति भावः। 'रसे कटुः
कट्वकार्ये त्रिषु मत्सरतीक्ष्णयोः' इत्यमरः । तथाविधानि ।
घूत्कृ
तानि चूत्काराः घूदित्येवंरूपा ध्वनयः यस्मात् । तादृशात् । घूका
नाम् उलूकानाम् उलूके तु वायसारातिपेचकाः । दिवान्धः कौशिको
घूक इत्यमरः । तेषाम् लोकात् संघात् ।
"
भवति । पवित्रं रामनाम ।
व्यथेत्यर्थसिद्धा । न न
सततं तदुच्चारणेन धन्याशुकाः ।
त
इदानीं यवनभवनेषु निरुद्धास्तैर्बलात्कारिता भूत्वा तदनूच्चारणेन
म्लेच्छभाषामभ्यस्यन्ति । सोढुमशक्यं महद्द:ख ममेदमिति भावः ।
मदीयं महोद्यानं शुकशून्यं
कृत्वा
चूकावासतया श्मशानमिव कृतं
यवनकिरातैः । तदपि न महते दुःखाय मम । "सहीजान्यपि सस्यानि
दुष्येयुः क्षेत्रदोषतः" इति न्यायेन परमपवित्राणां शुकानां म्लेच्छ
(