मधुराविजयम् /605
This page has not been fully proofread.
468
मधुराविजये
श्रीरङ्गे । विभक्त्यर्थेऽव्ययीभावः । अवाप्ता संप्राप्ता योगनिद्रा योगः
ध्यानम् चित्तवृत्तिनिरोधः । " योगश्चित्तवृत्तिनिरोध " इति पतञ्जलिः ।
60
योगसंहननोपायध्यानसंगतियुक्तिपु
इत्यमरः । स एव निद्रा बाह्य
न्द्रियनिमीलनम् सा येन तथोक्तम् । हरिम् विष्णुम् श्रीरङ्गनाथ
स्वामिनमित्यर्थः। उद्वेजयति भृशमाकुलयति चित्तक्षोभं जनयति इति
एतस्माद्धेतो: 'इति प्रकरणे हेतौ प्रकाशादिसमाप्तिषु । निदर्शने प्रकारे
स्यादनुकर्षेच संमतम् ' इति विश्वः । जाता संजाता
समुत्पन्ना
भीतिः भयम् यस्य तथाविधः ।
दित्यर्थ: । 'आदिकर्मणि क्तः कर्तरि च' इति
पतितम् भ्रंशमानम्
क्तः ।
"
**
"
-
इष्टकानिकायम् इष्टा मृण्मयपाषाणविशेषाः । त एव इष्टका ।
स्वार्थे । तेषाम् निकाय: समूह । 'निकायस्तु पुमान् लक्ष्ये
सधर्मप्राणिसंहृतौ । समुच्चये संहतानां निलये परमात्मनि '
मेदिनी। तम् । कर्म । फणानाम् स्वीयस्फटानाम् ।
कः
इति
' स्फटायां तु
}
फणा द्वयोः
इत्यमरः ।
भूतेन ।
'चक्रः कोके पुमान् क्लीबं व्रजे सैन्यरथाङ्गयो । राष्ट्रे दम्भान्तरे
चक्रेण समूहेन स्वीय सहस्र फणैरित्यर्थः ।
कुम्भकारोपकरणास्त्रयोः । जलावर्तेऽपि ' इति मेदिनी । तेन करण
इष्टका: स्वफणै: बिभ्रन्निति यावत् । निवारयति निरुणद्धि
अपसारयति दूरीकरोति । संस्कारराहित्येन देवागारगर्भगृहम प्रशिथिलं
सत् इष्टका अधः पातयति । श्रीमहाविष्णोरेकान्तभक्तश्शेषस्स्वाम्युपरि
ता: पतेयुर्योगनिद्राभङ्ग जनयेयुरिति स्वफर्णस्ता अवरुध्य स्वस्मिन्
"कावेरी विरजा सेयं
शयानं श्रीरङ्गनाथं सर्वजगद्रक्षकं रक्षति ।
वैकुण्ठं रङ्गमन्दिरम् । परवासुदेवो रङ्गेश: प्रत्यक्षं परमं पदम् "
इत्यागमैर्बहुधा वर्णितस्य साक्षाद्भ लोकवैकुण्ठस्य श्रीरङ्गक्षेत्रस्य
कान्ततया संवृत्तेदानीमीदृशी दुर्दशेति यवनराजवधाय
चोदयति मधुरापुराधिदेवता ॥
देवालयानां दुर्दशामेव प्रकथयति
देवगर्भगृहा
तथाविधम्
-
कम्पराजं
मधुराविजये
श्रीरङ्गे । विभक्त्यर्थेऽव्ययीभावः । अवाप्ता संप्राप्ता योगनिद्रा योगः
ध्यानम् चित्तवृत्तिनिरोधः । " योगश्चित्तवृत्तिनिरोध " इति पतञ्जलिः ।
60
योगसंहननोपायध्यानसंगतियुक्तिपु
इत्यमरः । स एव निद्रा बाह्य
न्द्रियनिमीलनम् सा येन तथोक्तम् । हरिम् विष्णुम् श्रीरङ्गनाथ
स्वामिनमित्यर्थः। उद्वेजयति भृशमाकुलयति चित्तक्षोभं जनयति इति
एतस्माद्धेतो: 'इति प्रकरणे हेतौ प्रकाशादिसमाप्तिषु । निदर्शने प्रकारे
स्यादनुकर्षेच संमतम् ' इति विश्वः । जाता संजाता
समुत्पन्ना
भीतिः भयम् यस्य तथाविधः ।
दित्यर्थ: । 'आदिकर्मणि क्तः कर्तरि च' इति
पतितम् भ्रंशमानम्
क्तः ।
"
**
"
-
इष्टकानिकायम् इष्टा मृण्मयपाषाणविशेषाः । त एव इष्टका ।
स्वार्थे । तेषाम् निकाय: समूह । 'निकायस्तु पुमान् लक्ष्ये
सधर्मप्राणिसंहृतौ । समुच्चये संहतानां निलये परमात्मनि '
मेदिनी। तम् । कर्म । फणानाम् स्वीयस्फटानाम् ।
कः
इति
' स्फटायां तु
}
फणा द्वयोः
इत्यमरः ।
भूतेन ।
'चक्रः कोके पुमान् क्लीबं व्रजे सैन्यरथाङ्गयो । राष्ट्रे दम्भान्तरे
चक्रेण समूहेन स्वीय सहस्र फणैरित्यर्थः ।
कुम्भकारोपकरणास्त्रयोः । जलावर्तेऽपि ' इति मेदिनी । तेन करण
इष्टका: स्वफणै: बिभ्रन्निति यावत् । निवारयति निरुणद्धि
अपसारयति दूरीकरोति । संस्कारराहित्येन देवागारगर्भगृहम प्रशिथिलं
सत् इष्टका अधः पातयति । श्रीमहाविष्णोरेकान्तभक्तश्शेषस्स्वाम्युपरि
ता: पतेयुर्योगनिद्राभङ्ग जनयेयुरिति स्वफर्णस्ता अवरुध्य स्वस्मिन्
"कावेरी विरजा सेयं
शयानं श्रीरङ्गनाथं सर्वजगद्रक्षकं रक्षति ।
वैकुण्ठं रङ्गमन्दिरम् । परवासुदेवो रङ्गेश: प्रत्यक्षं परमं पदम् "
इत्यागमैर्बहुधा वर्णितस्य साक्षाद्भ लोकवैकुण्ठस्य श्रीरङ्गक्षेत्रस्य
कान्ततया संवृत्तेदानीमीदृशी दुर्दशेति यवनराजवधाय
चोदयति मधुरापुराधिदेवता ॥
देवालयानां दुर्दशामेव प्रकथयति
देवगर्भगृहा
तथाविधम्
-
कम्पराजं