मधुराविजयम् /595
This page has not been fully proofread.
458
मधुराविजये
एतादृशी कामलोलता तेषां शोच्येत्यर्थः । अत्र विश्वासपदं न
कामिन' इति·· लोकसामान्येन चन्द्रगतकामुकत्व विशेषस्य श्लेषम
त्कृत्या कविप्रौढोक्तिसिद्धस्य समर्थनादर्थान्तरन्यासोऽलङ्कारः ।
"सामान्यं
वा विशेषेण विशेषो वा तदन्यतः । समर्थ्यते यत्र तत्रार्थान्तरन्यास
ईरित: " इति तल्लक्षणात् ॥
मुहुरामृशदेव पद्मिनी
मपि रागी क्षणदाकरः करैः
यदमुं प्रति नेयमुन्मुखी
प्रभवत्यत्र पतिव्रतागुणः ॥
48
इति
मुहुरिति ॥ रागी अनुरागवान् गाढमनुरक्तः । कामुक
यावत् । रक्तवर्णवान् सुन्दर इति च गम्यते । तथाविध क्षणदाकरः
निशाकर: चन्द्रः । कर्ता । रात्रिवल्लभ इति च
स्वीयैः किरणैः स्वहस्ताभ्यामिति च गम्यते । पद्मिनीम् नलिनीम्
गम्यते । करैः
पद्ममपि । तामप्यविहायेत्यर्थः । चन्द्रकिरणानां सर्वत्र प्रसारस्तुल्य
इत्येवमुच्यते । पद्मिनीजातिस्त्रियं पतिदेवतामपीति मुहुः
पुनः पुनः बहुवारम् । सर्वरात्रिषु चन्द्रकिरणप्रसारः प्रायशो
भवती
त्येवमुच्यते । स्वपराङ्मुखीं तां बहुवारमभ्यर्थयते प्रणयभिक्षामिति
च गम्यते । आमृशत् संस्पृशदेव स्वकिरणप्रसरणेनाविकासिनीम
त्यर्थः । पर्जन्यवृष्टिवत्प्रयोजनानपेक्षित्वादस्येति
भावः ।
अननुरक्ता
मपि तां कामोन्मादेन स्पृशन्नेव स्थित इति च गम्यते । एव
यस्मात् येन कारणेनेत्यर्थः । इयम् प्रकृता पद्मिनी पद्मम्
स्त्रीति च गम्यते । 'पद्मिनी योषिदन्तरे । अब्जेऽब्जिन्याम्
पद्मिनी
'
इति
हैमः । अमुम् आकाशस्थितं चन्द्रं प्रति । एनं रागिणमुद्दिश्येति च
गम्यते । उन्मुखी विकसिता
।
उन्नमितमुखीति
गम्यते ।
च
मधुराविजये
एतादृशी कामलोलता तेषां शोच्येत्यर्थः । अत्र विश्वासपदं न
कामिन' इति·· लोकसामान्येन चन्द्रगतकामुकत्व विशेषस्य श्लेषम
त्कृत्या कविप्रौढोक्तिसिद्धस्य समर्थनादर्थान्तरन्यासोऽलङ्कारः ।
"सामान्यं
वा विशेषेण विशेषो वा तदन्यतः । समर्थ्यते यत्र तत्रार्थान्तरन्यास
ईरित: " इति तल्लक्षणात् ॥
मुहुरामृशदेव पद्मिनी
मपि रागी क्षणदाकरः करैः
यदमुं प्रति नेयमुन्मुखी
प्रभवत्यत्र पतिव्रतागुणः ॥
48
इति
मुहुरिति ॥ रागी अनुरागवान् गाढमनुरक्तः । कामुक
यावत् । रक्तवर्णवान् सुन्दर इति च गम्यते । तथाविध क्षणदाकरः
निशाकर: चन्द्रः । कर्ता । रात्रिवल्लभ इति च
स्वीयैः किरणैः स्वहस्ताभ्यामिति च गम्यते । पद्मिनीम् नलिनीम्
गम्यते । करैः
पद्ममपि । तामप्यविहायेत्यर्थः । चन्द्रकिरणानां सर्वत्र प्रसारस्तुल्य
इत्येवमुच्यते । पद्मिनीजातिस्त्रियं पतिदेवतामपीति मुहुः
पुनः पुनः बहुवारम् । सर्वरात्रिषु चन्द्रकिरणप्रसारः प्रायशो
भवती
त्येवमुच्यते । स्वपराङ्मुखीं तां बहुवारमभ्यर्थयते प्रणयभिक्षामिति
च गम्यते । आमृशत् संस्पृशदेव स्वकिरणप्रसरणेनाविकासिनीम
त्यर्थः । पर्जन्यवृष्टिवत्प्रयोजनानपेक्षित्वादस्येति
भावः ।
अननुरक्ता
मपि तां कामोन्मादेन स्पृशन्नेव स्थित इति च गम्यते । एव
यस्मात् येन कारणेनेत्यर्थः । इयम् प्रकृता पद्मिनी पद्मम्
स्त्रीति च गम्यते । 'पद्मिनी योषिदन्तरे । अब्जेऽब्जिन्याम्
पद्मिनी
'
इति
हैमः । अमुम् आकाशस्थितं चन्द्रं प्रति । एनं रागिणमुद्दिश्येति च
गम्यते । उन्मुखी विकसिता
।
उन्नमितमुखीति
गम्यते ।
च