मधुराविजयम् /593
This page has not been fully proofread.
456
मधुराविजये
इत्यमरः । तत् उदयरागः ( अस्य ) उदयकालिको रक्तिमा स एव
वह्निः अग्निः तेन । उभयोरप्यरुणत्वात्कान्तिमत्त्वाच्चैवमुक्तिः । प्रवि
लाप्य विद्राव्य। तदनन्तरमोषधिसंपर्केणेत्यर्थः। 'अतिह्री' ति पुक् । कौमुदी
चन्द्रिका सैव मिषः व्याजः वस्तुतो न तथेत्यर्थः। तस्मात् गुचि परिशुद्धम्
अमलिनम् अतिधवलम् कलधौतम् रजतम् । 'कलवीतं सुवर्णे स्या
द्वजते च नपुंसकम्' इति मेदिनी ।
कल संख्याने गतौ च ण्यन्ताल्लट् ।
त्यर्थः ।
केचन सिद्धरससंपर्काल्लोहानां सुवर्णतां संपादयन्ति ।
कलयति प्राप्नोति अर्जयती
लोके रससिद्धाः
अ
ओषधिसिद्ध इति सिद्धौषधिसंपर्काल्लोहस्य शुद्धरजतभावं संघटयति ।
सैव कौमुदीति जनैर्व्यवह्रियत इति तात्पर्यार्थः ।
वह्नित्वाद्यारोपाद्रूपकमलङ्कारः ।
प्रवृत्तमिति कौमुदी न कौमुदी कलधौतमेवेति मिषशब्देन प्रतिपाद्य
लब्धसत्ताकया कैतवापह्न त्या संकीर्यते ॥
ु
अत्र चोदयरागे
एतच्च रूपकं कलधौतत्वसाधनाय
शशिमण्डलशङ्खपेटका
दवकृष्य क्षपया समर्पितम् ।
कुमुदच्छविकौमुदीमयं
दधती क्षौममभाद्दिगङ्गना ॥
46 11
शशीति । दिगङ्गना दिशाकान्ता ।
कर्त्री । क्षपया रात्र्या । स्वसख्येति गम्यते ।
महाराज्ञीत्यर्थः । सा
बिम्बः स एव शङ्खपेटकः शङ्खानाम् कम्बूनाम् पेटकः
शशिमण्डलम् चन्द्र
मञ्जूषा । शङ्खनिर्मितवस्त्रादिस्थापनोपयोगिपेटीत्यर्थः ।
पेटकः पेटी मञ्जूषा ' इत्यमरः । तस्मात् अवकृष्य
द्धृत्य समर्पितम् आदरेण दत्तम् ।
पेटिका
' पिटक'
आकृष्य समु
यस्येति
छवि: कान्तिः यस्य तथोक्तम् । धवलकान्तीत्यर्थः । कुमुदानां छवि
कि । कुमुदवत् सितोत्पलवत्
च गम्यते । चन्द्रोदये कुमुदानां विकसनशीलत्वात् । किञ्च ।
मधुराविजये
इत्यमरः । तत् उदयरागः ( अस्य ) उदयकालिको रक्तिमा स एव
वह्निः अग्निः तेन । उभयोरप्यरुणत्वात्कान्तिमत्त्वाच्चैवमुक्तिः । प्रवि
लाप्य विद्राव्य। तदनन्तरमोषधिसंपर्केणेत्यर्थः। 'अतिह्री' ति पुक् । कौमुदी
चन्द्रिका सैव मिषः व्याजः वस्तुतो न तथेत्यर्थः। तस्मात् गुचि परिशुद्धम्
अमलिनम् अतिधवलम् कलधौतम् रजतम् । 'कलवीतं सुवर्णे स्या
द्वजते च नपुंसकम्' इति मेदिनी ।
कल संख्याने गतौ च ण्यन्ताल्लट् ।
त्यर्थः ।
केचन सिद्धरससंपर्काल्लोहानां सुवर्णतां संपादयन्ति ।
कलयति प्राप्नोति अर्जयती
लोके रससिद्धाः
अ
ओषधिसिद्ध इति सिद्धौषधिसंपर्काल्लोहस्य शुद्धरजतभावं संघटयति ।
सैव कौमुदीति जनैर्व्यवह्रियत इति तात्पर्यार्थः ।
वह्नित्वाद्यारोपाद्रूपकमलङ्कारः ।
प्रवृत्तमिति कौमुदी न कौमुदी कलधौतमेवेति मिषशब्देन प्रतिपाद्य
लब्धसत्ताकया कैतवापह्न त्या संकीर्यते ॥
ु
अत्र चोदयरागे
एतच्च रूपकं कलधौतत्वसाधनाय
शशिमण्डलशङ्खपेटका
दवकृष्य क्षपया समर्पितम् ।
कुमुदच्छविकौमुदीमयं
दधती क्षौममभाद्दिगङ्गना ॥
46 11
शशीति । दिगङ्गना दिशाकान्ता ।
कर्त्री । क्षपया रात्र्या । स्वसख्येति गम्यते ।
महाराज्ञीत्यर्थः । सा
बिम्बः स एव शङ्खपेटकः शङ्खानाम् कम्बूनाम् पेटकः
शशिमण्डलम् चन्द्र
मञ्जूषा । शङ्खनिर्मितवस्त्रादिस्थापनोपयोगिपेटीत्यर्थः ।
पेटकः पेटी मञ्जूषा ' इत्यमरः । तस्मात् अवकृष्य
द्धृत्य समर्पितम् आदरेण दत्तम् ।
पेटिका
' पिटक'
आकृष्य समु
यस्येति
छवि: कान्तिः यस्य तथोक्तम् । धवलकान्तीत्यर्थः । कुमुदानां छवि
कि । कुमुदवत् सितोत्पलवत्
च गम्यते । चन्द्रोदये कुमुदानां विकसनशीलत्वात् । किञ्च ।