मधुराविजयम् /572
This page has not been fully proofread.
सप्तमसर्गः
न्तीति आभाः ।
'आतचोपसर्ग ' इति कः । )
आभा:
कान्तयः
आवः । तादृशैः
येषु तैः । क्षणक्षणप्रचलद्विद्योतमानक़ान्तिप्रस रैरिति
तारकैः नक्षत्रैः । कर्तृभिः । परुष: प्रचण्ड: दुस्सह आतपः सूर्य
कान्तिः तेन तापितः संतापितः भृशं ग्लापितः । तप संतापे ण्यन्ता
(
त्कर्मणि क्तः ।
आत्मा
तादृक् आत्मा शरीरम् यस्य तथोक्तः ।
कलेबरे यत्ने स्वभावे परमात्मनि । चित्ते धृतौ च बुद्धौ च पर
व्यावर्तनेऽपि च' इति
धरणिः । तस्य गगनस्य आकाशस्य । आका
"
इत्या
शस्य मूर्तत्वममूर्तत्वं च कविभिर्वर्ण्यते । 'गगनं सुरवर्त्म खम्
काशपर्यायेष्वमरः । निदाघः स्वेदजलम् 'निदाघो ग्रीष्मकाले स्या
स्वेदाम्बुनोरपि
।
इति सुधा । तस्य बिन्दवः कणा: स्वेदजललवा
इत्यर्थः । तैरिव स्थितैरिति संभावना । आतपसंतापेन स्वेदोद्गमश्शरीरे
लोकदृष्ट इति
मूर्तिमत्याकाशेऽपि
तथा वर्ण्यते । वर्तुलत्वादिना
तारकासाम्यं च स्वेदबिन्दूनां युज्यत इतीत्थं संभाव्यते । तादृशः
तारकै: नक्षत्रैः उदभावि उदय्यत । नक्षत्रोदयोऽभूदित्यर्थः । उत्पूर्वका
द्भवतेभवि लुङ् । आकाशे तावदस्तमिते सूर्य संध्या, तदनन्तरं तिमि
रम्, तदुपरि नक्षत्रोदय इति क्रमो दर्शितः । अत्र वर्तुलानि धव
लानि सूक्ष्माणि नक्षत्राणि तमः प्रादुर्भावानन्तरं समुद्भूतानि ।
जलकणा अप्यतथाविधाः । अतस्तिमिरकरी क्रीडन् स्वशुण्डाण
शीकरानुद्वमति
।
कणा अपि वर्तुलाः
तथा समुत्पन्नानि तानीति कविप्रौढोक्तिः । स्वेद
धवला: क्षणिकस्थितयो नक्षत्राणीवेति प्रचण्डा
तपपरितापिताया
"
"
435
-
आकाशमूर्तेस्स्वेदकणत्वेन नक्षत्राणि संभाव्यन्ते ।
'तिमिरेभे' ति रूपके
एतयोः प्रथमा
संकर एतयोः ।
अत्र
त्युपमोपक्रमोत्प्रेक्षेति संक्षेपः ॥
एवं स्वरूपोत्प्रेक्षाद्वयमत्र ।
•णाङ्गभावमनुभवन्ती द्वितीयायां साम्यसम्पादनेन कृतार्थेति सजातीय
प्रथमेयमुपमाशब्देनोपमाबुद्धि प्रथमतो जनयती
न्तीति आभाः ।
'आतचोपसर्ग ' इति कः । )
आभा:
कान्तयः
आवः । तादृशैः
येषु तैः । क्षणक्षणप्रचलद्विद्योतमानक़ान्तिप्रस रैरिति
तारकैः नक्षत्रैः । कर्तृभिः । परुष: प्रचण्ड: दुस्सह आतपः सूर्य
कान्तिः तेन तापितः संतापितः भृशं ग्लापितः । तप संतापे ण्यन्ता
(
त्कर्मणि क्तः ।
आत्मा
तादृक् आत्मा शरीरम् यस्य तथोक्तः ।
कलेबरे यत्ने स्वभावे परमात्मनि । चित्ते धृतौ च बुद्धौ च पर
व्यावर्तनेऽपि च' इति
धरणिः । तस्य गगनस्य आकाशस्य । आका
"
इत्या
शस्य मूर्तत्वममूर्तत्वं च कविभिर्वर्ण्यते । 'गगनं सुरवर्त्म खम्
काशपर्यायेष्वमरः । निदाघः स्वेदजलम् 'निदाघो ग्रीष्मकाले स्या
स्वेदाम्बुनोरपि
।
इति सुधा । तस्य बिन्दवः कणा: स्वेदजललवा
इत्यर्थः । तैरिव स्थितैरिति संभावना । आतपसंतापेन स्वेदोद्गमश्शरीरे
लोकदृष्ट इति
मूर्तिमत्याकाशेऽपि
तथा वर्ण्यते । वर्तुलत्वादिना
तारकासाम्यं च स्वेदबिन्दूनां युज्यत इतीत्थं संभाव्यते । तादृशः
तारकै: नक्षत्रैः उदभावि उदय्यत । नक्षत्रोदयोऽभूदित्यर्थः । उत्पूर्वका
द्भवतेभवि लुङ् । आकाशे तावदस्तमिते सूर्य संध्या, तदनन्तरं तिमि
रम्, तदुपरि नक्षत्रोदय इति क्रमो दर्शितः । अत्र वर्तुलानि धव
लानि सूक्ष्माणि नक्षत्राणि तमः प्रादुर्भावानन्तरं समुद्भूतानि ।
जलकणा अप्यतथाविधाः । अतस्तिमिरकरी क्रीडन् स्वशुण्डाण
शीकरानुद्वमति
।
कणा अपि वर्तुलाः
तथा समुत्पन्नानि तानीति कविप्रौढोक्तिः । स्वेद
धवला: क्षणिकस्थितयो नक्षत्राणीवेति प्रचण्डा
तपपरितापिताया
"
"
435
-
आकाशमूर्तेस्स्वेदकणत्वेन नक्षत्राणि संभाव्यन्ते ।
'तिमिरेभे' ति रूपके
एतयोः प्रथमा
संकर एतयोः ।
अत्र
त्युपमोपक्रमोत्प्रेक्षेति संक्षेपः ॥
एवं स्वरूपोत्प्रेक्षाद्वयमत्र ।
•णाङ्गभावमनुभवन्ती द्वितीयायां साम्यसम्पादनेन कृतार्थेति सजातीय
प्रथमेयमुपमाशब्देनोपमाबुद्धि प्रथमतो जनयती