मधुराविजयम् /527
This page has not been fully proofread.
390
मधुराविजये
प्रकटितशफ़राभिघात भीतं
मिषति जनेऽप्यमुमालिलिङ्ग काचित् ॥
11 58 11
प्रण
कर्त्री ।
अन्तर्धापितः
मूलम्
सक्थिनोः
प्रणयिनीति ॥ काचित् तासु एका अङ्गना ।
यिनि प्रिये । सलिलेन जलेन अपवारितः आच्छादितः
अदृश्यतां नीतः । तेन करेण हस्तेन । ऊर्वोः
अन्तिकम् समीपस्थम् रहस्याङ्गमित्यर्थः । सलीलम् सविलासम् स्पृशति
आमृशति सति । प्रकटितम् बहिः प्रकाशितम् । शफराभिघात: मत्स्य
विशेषाहतिः तस्मात् भीतम् भीतिः ( भावे क्तः ) यस्मिन् कर्मणि
तथा । मत्स्याहत्या हिंसितेव भयातिशयं प्रणटचेत्यर्थः ।
'अवयों
बहुव्रीहिर्जन्माद्युत्तरपद ' इति वामनः । अत्र " प्रकटित
भीतिः
इति परिष्कर्तृभिस्संस्कृतः पाठः । संस्कारापेक्षा नास्त्यत्रेति स
गृहीतः । जने कान्ताजनेऽन्यस्मिन्नित्यर्थः । तस्मिन् मिषति जन्मिषति
प्रबुध्यति दृष्टि निक्षिप्य सावधानं पश्यत्यपीत्यर्थः ।
उन्मीलत्युन्मि
षति ह्य च्छ्वसिति मीलयति मिषति हसति " इति क्रियानिघण्टुः ।
अमुम् कम्पराजम् आलिलिङ्ग समाश्लिष्यत् । नायिका च नायकश्च
गाढमनुरक्तौ सोत्सुकौ स्तः । कान्ताजनश्च समीपवर्ती । तं वञ्चयित्वा
स्वाभिलाषसिद्धि प्राप्तव्या शृङ्गारकुशलो नायकोऽयं तमपवार्य
स्वचेष्टितेनैतां संज्ञापयामास । क्रियाविदग्धेयं नायिका शफराहतिभय
मभिनीय वाञ्छितार्थसाधने कृतकृत्यासीदिति तात्पर्यार्थः । भयान
काभासोऽयं शृङ्गारस्याङ्गतामभजद वे त्यूर्जस्वि नामालङ्कारः । " आभास
स्याङ्गता यत्र तत्रोर्जस्वि मतं बुधैः
इति
-
कल्पनायां दोहदं ददातीव भारविक विचन्द्रोऽपि स्वकृतावेवमाचष्टे -
तल्लक्षणात् । एवं
भयादिवाश्लिष्य झषाहतेऽम्भसि प्रियं मुदा नन्दयति स्म मानिनी ।
अकृत्रिमप्रेमरसाहितैर्मनो हरन्ति रामाः कृतकैरपीहितैः
इति ॥
46
"
...
मधुराविजये
प्रकटितशफ़राभिघात भीतं
मिषति जनेऽप्यमुमालिलिङ्ग काचित् ॥
11 58 11
प्रण
कर्त्री ।
अन्तर्धापितः
मूलम्
सक्थिनोः
प्रणयिनीति ॥ काचित् तासु एका अङ्गना ।
यिनि प्रिये । सलिलेन जलेन अपवारितः आच्छादितः
अदृश्यतां नीतः । तेन करेण हस्तेन । ऊर्वोः
अन्तिकम् समीपस्थम् रहस्याङ्गमित्यर्थः । सलीलम् सविलासम् स्पृशति
आमृशति सति । प्रकटितम् बहिः प्रकाशितम् । शफराभिघात: मत्स्य
विशेषाहतिः तस्मात् भीतम् भीतिः ( भावे क्तः ) यस्मिन् कर्मणि
तथा । मत्स्याहत्या हिंसितेव भयातिशयं प्रणटचेत्यर्थः ।
'अवयों
बहुव्रीहिर्जन्माद्युत्तरपद ' इति वामनः । अत्र " प्रकटित
भीतिः
इति परिष्कर्तृभिस्संस्कृतः पाठः । संस्कारापेक्षा नास्त्यत्रेति स
गृहीतः । जने कान्ताजनेऽन्यस्मिन्नित्यर्थः । तस्मिन् मिषति जन्मिषति
प्रबुध्यति दृष्टि निक्षिप्य सावधानं पश्यत्यपीत्यर्थः ।
उन्मीलत्युन्मि
षति ह्य च्छ्वसिति मीलयति मिषति हसति " इति क्रियानिघण्टुः ।
अमुम् कम्पराजम् आलिलिङ्ग समाश्लिष्यत् । नायिका च नायकश्च
गाढमनुरक्तौ सोत्सुकौ स्तः । कान्ताजनश्च समीपवर्ती । तं वञ्चयित्वा
स्वाभिलाषसिद्धि प्राप्तव्या शृङ्गारकुशलो नायकोऽयं तमपवार्य
स्वचेष्टितेनैतां संज्ञापयामास । क्रियाविदग्धेयं नायिका शफराहतिभय
मभिनीय वाञ्छितार्थसाधने कृतकृत्यासीदिति तात्पर्यार्थः । भयान
काभासोऽयं शृङ्गारस्याङ्गतामभजद वे त्यूर्जस्वि नामालङ्कारः । " आभास
स्याङ्गता यत्र तत्रोर्जस्वि मतं बुधैः
इति
-
कल्पनायां दोहदं ददातीव भारविक विचन्द्रोऽपि स्वकृतावेवमाचष्टे -
तल्लक्षणात् । एवं
भयादिवाश्लिष्य झषाहतेऽम्भसि प्रियं मुदा नन्दयति स्म मानिनी ।
अकृत्रिमप्रेमरसाहितैर्मनो हरन्ति रामाः कृतकैरपीहितैः
इति ॥
46
"
...