मधुराविजयम् /523
This page has not been fully proofread.
386
मधुराविजये
शीघ्रगमन प्रतिबन्धिकामित्यर्थ: । जाने वेद्मि । तदपि तथाऽपि एवं
विधप्रतिबन्धकसत्त्वेपीत्यर्थः । त्वरया संभ्रमेण 'संभ्रमस्त्वरा ' इत्य
मरः । गतिः गमनम् विधेया विधातुं योग्या । शीघ्रं त्वया गन्तव्य
मित्यर्थः । तत्र हेतुं प्रदर्शयति युवतिजनैः तरुणीभिः सौन्दर्यातिशय
गविताभिरपीति भावः । ताभिः कर्त्रीभिः । वह्नयः बहुसंख्याकाः
बल्लभाः प्रियाः येषाम् तथाविधाः । बहुभार्यका इत्यर्थः । तादृशाः
नृपाला: राजानः निरन्तरम् सदा सर्वदापि क्षणमप्यविहायेत्यर्थः ।
तेषां नवनवप्रियत्वेन सर्वथाऽविश्वसनीयत्वादिति
भावः ।
निषेव्याः
सुष्ठु भजनीयाः । तेषां समीपएव नायिकाभिनिनिमेषं जागरूकाभि
भूत्वा स्थातव्यमिति भावः । इति इत्थम् एवम् न
कलयसि न
जानासि । लोकवृत्तमजानाना प्रियं विश्वस्य वृथाभिमानं वहसीति
भाव: । अयं तु परमार्थ:
वानुसरतीति वृथा गर्वसे त्वम् । पुरुषा न विश्वसनीयाः तत्रापि
- मम सौन्दर्यातिशयेन मुग्धः प्रियो मा
राजानः । लोकवृत्तं न जानासि । वञ्चितासि नायकेन । मुञ्च गर्वम् ।
प्रयाहि शीघ्रमिदानीं वाऽपीति गर्वभङ्गोऽस्यास्सुष्ठु संजात इत
माना हितमुपदिशतीव सव्याजं भणति निन्दति गूढोक्त्या सचतुरं
नायिका प्रगल्भेयम् ।
9
त्रयोदशश्लोकमारभ्य ग्रन्थ भ्रंशस्संजातः पञ्चाधिकपञ्चायोकपर्यन्त
मत्रेत्यभ्यूह्यते । इत्थं संभाषमाणा स्त्रियो नायकमुपसृत्य तेन साकं
क्रीडासरसि जलक्रीडासु प्रवृत्ताः । तद्वर्णनाद्य क्रियते -
[ अविरतमवनीशहस्तमुक्त
प्रविततदीर्घपयांसि सं] पतन्ति ।
मदन सुभटवा एणास्त्रशङ्कां
मनसि चकार चकोरलोचनानाम् ॥
11 55 11
मधुराविजये
शीघ्रगमन प्रतिबन्धिकामित्यर्थ: । जाने वेद्मि । तदपि तथाऽपि एवं
विधप्रतिबन्धकसत्त्वेपीत्यर्थः । त्वरया संभ्रमेण 'संभ्रमस्त्वरा ' इत्य
मरः । गतिः गमनम् विधेया विधातुं योग्या । शीघ्रं त्वया गन्तव्य
मित्यर्थः । तत्र हेतुं प्रदर्शयति युवतिजनैः तरुणीभिः सौन्दर्यातिशय
गविताभिरपीति भावः । ताभिः कर्त्रीभिः । वह्नयः बहुसंख्याकाः
बल्लभाः प्रियाः येषाम् तथाविधाः । बहुभार्यका इत्यर्थः । तादृशाः
नृपाला: राजानः निरन्तरम् सदा सर्वदापि क्षणमप्यविहायेत्यर्थः ।
तेषां नवनवप्रियत्वेन सर्वथाऽविश्वसनीयत्वादिति
भावः ।
निषेव्याः
सुष्ठु भजनीयाः । तेषां समीपएव नायिकाभिनिनिमेषं जागरूकाभि
भूत्वा स्थातव्यमिति भावः । इति इत्थम् एवम् न
कलयसि न
जानासि । लोकवृत्तमजानाना प्रियं विश्वस्य वृथाभिमानं वहसीति
भाव: । अयं तु परमार्थ:
वानुसरतीति वृथा गर्वसे त्वम् । पुरुषा न विश्वसनीयाः तत्रापि
- मम सौन्दर्यातिशयेन मुग्धः प्रियो मा
राजानः । लोकवृत्तं न जानासि । वञ्चितासि नायकेन । मुञ्च गर्वम् ।
प्रयाहि शीघ्रमिदानीं वाऽपीति गर्वभङ्गोऽस्यास्सुष्ठु संजात इत
माना हितमुपदिशतीव सव्याजं भणति निन्दति गूढोक्त्या सचतुरं
नायिका प्रगल्भेयम् ।
9
त्रयोदशश्लोकमारभ्य ग्रन्थ भ्रंशस्संजातः पञ्चाधिकपञ्चायोकपर्यन्त
मत्रेत्यभ्यूह्यते । इत्थं संभाषमाणा स्त्रियो नायकमुपसृत्य तेन साकं
क्रीडासरसि जलक्रीडासु प्रवृत्ताः । तद्वर्णनाद्य क्रियते -
[ अविरतमवनीशहस्तमुक्त
प्रविततदीर्घपयांसि सं] पतन्ति ।
मदन सुभटवा एणास्त्रशङ्कां
मनसि चकार चकोरलोचनानाम् ॥
11 55 11