मधुराविजयम् /513
This page has not been fully proofread.
376
मधुराविजये
नभो घृतकुवलयादिमाल्यालङ्कारो दिशाङ्गनाकेशपाश इव भातीत्यु
त्प्रेक्षार्थः । अत्र मालाखचितत्वमाकाशे संभाव्यत इति क्रियास्वरूपो
त्प्रेक्षा । यथासंख्यं काव्यलिङ्ग च तस्याः पार्श्वचराविव पोषके
संवृत्ते इति ताभ्यामियं संकीर्यते ॥
।
अजनयदवनीश्वरस्य चेत
स्वसित दृशां मणिनूपुरप्रणादः ।
सहपरिचलित प्रसून केतो
रवनमदैक्षवचापघोषशङ्काम् ॥
11 5 11
अजनयदिति ॥ असितदृशाम् मेचकाक्षीणाम्
राजदाराणा
मित्यर्थः मणिनूपुराणि मणिमयानि पादाङ्गदानि । तेषाम् प्रणाद:
ध्वन्यतिशयः । कर्ता । अवनीश्वरस्य राज्ञः चेतसि चित्ते । सहपरि
चलितः स्वमनुयातः प्रसूनकेतुः मन्मथः । प्रसूनस्य कुसुमस्य केतुम्
व्यावर्तकमिति व्युत्पत्तिः । " ( मनुष्यवाचा ) मनुवंशकेतुम्
दाविव । तस्य । अवनमन् अधोमुखं नयन् ज्याकर्षणं कुर्वन् ऐक्षव
इक्षुविकार: इक्षुनिर्मित इत्यर्थ: । तादृक् चापः धनु: पुण्ड्रेक्षुरूपम् ।
इत्या
तस्य घोष: ध्वनिः स इति शङ्का भ्रान्तिः ।
जनयामास । तादृशभ्रान्ति कल्पयामासेत्यर्थः ।
ताम् । अजनयत्
कम्प राजमनुप्रयाता
स्त्रियस्सविलासं गच्छन्ति । तदानीं तासां पादाङ्गदानि मृदुमधुर
कूजन्ति । स च ध्वनिरत्यन्तं कामोद्दीपको वर्तते हंसक जितमिव ।
तेन राज्ञो भ्रान्तिरेवं जायते । इदानीं स्त्रीभिस्सह विहारा प्रस्थ
मामनुसरन् समयोऽयमिति विदित्वा मां प्रहर्तुकामः कामस्स्व मौर्वी
समाकृष्य धनुर्नमति स्वबाणप्रयोगाय । स एवायं ध्वनिरिति मन्मथस्य
धनुमौर्वी भृङ्गमालिकेति तज्झङ्काराणां नूपुरझङ्काराणां च
मधुरत्वेन भूयस्साम्यमिति तादृशी भ्रान्तिरस्य युज्यते । तासां नूपुर
नादोऽयमत्यन्तं राज्ञः कामोद्दीपकोऽभवदिति परमार्थः ।
मृदु
नून
"}
मधुराविजये
नभो घृतकुवलयादिमाल्यालङ्कारो दिशाङ्गनाकेशपाश इव भातीत्यु
त्प्रेक्षार्थः । अत्र मालाखचितत्वमाकाशे संभाव्यत इति क्रियास्वरूपो
त्प्रेक्षा । यथासंख्यं काव्यलिङ्ग च तस्याः पार्श्वचराविव पोषके
संवृत्ते इति ताभ्यामियं संकीर्यते ॥
।
अजनयदवनीश्वरस्य चेत
स्वसित दृशां मणिनूपुरप्रणादः ।
सहपरिचलित प्रसून केतो
रवनमदैक्षवचापघोषशङ्काम् ॥
11 5 11
अजनयदिति ॥ असितदृशाम् मेचकाक्षीणाम्
राजदाराणा
मित्यर्थः मणिनूपुराणि मणिमयानि पादाङ्गदानि । तेषाम् प्रणाद:
ध्वन्यतिशयः । कर्ता । अवनीश्वरस्य राज्ञः चेतसि चित्ते । सहपरि
चलितः स्वमनुयातः प्रसूनकेतुः मन्मथः । प्रसूनस्य कुसुमस्य केतुम्
व्यावर्तकमिति व्युत्पत्तिः । " ( मनुष्यवाचा ) मनुवंशकेतुम्
दाविव । तस्य । अवनमन् अधोमुखं नयन् ज्याकर्षणं कुर्वन् ऐक्षव
इक्षुविकार: इक्षुनिर्मित इत्यर्थ: । तादृक् चापः धनु: पुण्ड्रेक्षुरूपम् ।
इत्या
तस्य घोष: ध्वनिः स इति शङ्का भ्रान्तिः ।
जनयामास । तादृशभ्रान्ति कल्पयामासेत्यर्थः ।
ताम् । अजनयत्
कम्प राजमनुप्रयाता
स्त्रियस्सविलासं गच्छन्ति । तदानीं तासां पादाङ्गदानि मृदुमधुर
कूजन्ति । स च ध्वनिरत्यन्तं कामोद्दीपको वर्तते हंसक जितमिव ।
तेन राज्ञो भ्रान्तिरेवं जायते । इदानीं स्त्रीभिस्सह विहारा प्रस्थ
मामनुसरन् समयोऽयमिति विदित्वा मां प्रहर्तुकामः कामस्स्व मौर्वी
समाकृष्य धनुर्नमति स्वबाणप्रयोगाय । स एवायं ध्वनिरिति मन्मथस्य
धनुमौर्वी भृङ्गमालिकेति तज्झङ्काराणां नूपुरझङ्काराणां च
मधुरत्वेन भूयस्साम्यमिति तादृशी भ्रान्तिरस्य युज्यते । तासां नूपुर
नादोऽयमत्यन्तं राज्ञः कामोद्दीपकोऽभवदिति परमार्थः ।
मृदु
नून
"}