मधुराविजयम् /510
This page has not been fully proofread.
61)
"
षष्ठ सर्गः
मेखलायाः काञ्चयाः
कलापः समूहः
इत्यजयः ।
अपगत
भूषणभेदाश्वेत्थमुदाहृताः- " एका यष्टिर्भवेत्काञ्ची मेखला त्वष्टयष्टिकाः ।
रसना षोडश ज्ञेया: कलापः पञ्चविंशक: इति । अत्र कलापशब्दो
भूषणवाची । विशेषाविवक्षया तु 'स्त्रीकट्यां मेखला काञ्ची सप्तकी
रशना तथा' इत्यमरः । मेखलारूपं भूषणमित्यर्थः । यद्वा । मुख
रितः वाचालितः भृशं शब्दायमान इत्यर्थः ।
कटिबन्धभूषणसामान्यस्य तद्गतकिङ्किणीनामित्यर्थः ।
'कलापस्संहतौ बर्हे काञ्चयां भूषणतूणयोः '
मेखलाकलापमूको मध्यभाग " इति कादम्बरी - अत्र व्याख्या । 'मेखलाया
एक़त्वेऽपि किङ्किण्यपेक्षया कलाप इत्युक्तम् ' इति । सः यासां तथोक्ताः ।
सविलासगमनेन प्रणादितमेखलाझणझणत्कारा इत्यर्थः । तथाविधास्सत्यः ।
प्रचलितम् प्रयातम् अग्रगामिनम् तम् राजानम् । कर्म ।
लतिका उद्यानलताः । उपगीतानि झङ्कारैस्समीपे गातुं प्रवृत्तानि ।
'आदिकर्मणि क्तः कर्तरि ' चेति क्तः । तथा च माघः
बिभर्ति कलवल्लकीगुणस्स्वानमानमतिकालिमाऽलया। नात्र कान्तमुपगीतया
तया स्वानमानमतिकालिमालया " इति । तथाविधानि भ्रमरकुलानि
द्विरेफसङ्घाः यासु तथोक्ताः । तथाविधास्सत्यः । मलयाद्रिगन्धवाहम्
मलयाचलपवनमिव । अन्वचलन् अनुसृत्य प्रययुः । स यथा गच्छति
भावः । भ्रमरझङ्कारैर्भृशं
तथैवैता अगमंस्तन्मार्गानुयायिन्य इति
प्रणदन्त्यो वायुचलनेन तदभिमुखं सविलासं प्रयान्त्य: पुष्पलता इव
कम्पराजमनुस
मृदुमधुरक़ाञ्चीगुणझणझणत्कारैस्सविलासत्वरितगमनैः
उपवन
या
रन्त्यो दीर्घापाङ्गास्ता भृशं दर्शनीया अभवन्निति वाक्यार्थोपमेयम् ॥
परिवहदनुरागपूरकल्पैः
पदरालितैरथ यावकैर्वधूनाम् ।
सरणिररुणतामतीव नीता
समजनि नूतनपल्लवास्तृतेव ॥
(6
373
-
3 11
॥ 3,
"
षष्ठ सर्गः
मेखलायाः काञ्चयाः
कलापः समूहः
इत्यजयः ।
अपगत
भूषणभेदाश्वेत्थमुदाहृताः- " एका यष्टिर्भवेत्काञ्ची मेखला त्वष्टयष्टिकाः ।
रसना षोडश ज्ञेया: कलापः पञ्चविंशक: इति । अत्र कलापशब्दो
भूषणवाची । विशेषाविवक्षया तु 'स्त्रीकट्यां मेखला काञ्ची सप्तकी
रशना तथा' इत्यमरः । मेखलारूपं भूषणमित्यर्थः । यद्वा । मुख
रितः वाचालितः भृशं शब्दायमान इत्यर्थः ।
कटिबन्धभूषणसामान्यस्य तद्गतकिङ्किणीनामित्यर्थः ।
'कलापस्संहतौ बर्हे काञ्चयां भूषणतूणयोः '
मेखलाकलापमूको मध्यभाग " इति कादम्बरी - अत्र व्याख्या । 'मेखलाया
एक़त्वेऽपि किङ्किण्यपेक्षया कलाप इत्युक्तम् ' इति । सः यासां तथोक्ताः ।
सविलासगमनेन प्रणादितमेखलाझणझणत्कारा इत्यर्थः । तथाविधास्सत्यः ।
प्रचलितम् प्रयातम् अग्रगामिनम् तम् राजानम् । कर्म ।
लतिका उद्यानलताः । उपगीतानि झङ्कारैस्समीपे गातुं प्रवृत्तानि ।
'आदिकर्मणि क्तः कर्तरि ' चेति क्तः । तथा च माघः
बिभर्ति कलवल्लकीगुणस्स्वानमानमतिकालिमाऽलया। नात्र कान्तमुपगीतया
तया स्वानमानमतिकालिमालया " इति । तथाविधानि भ्रमरकुलानि
द्विरेफसङ्घाः यासु तथोक्ताः । तथाविधास्सत्यः । मलयाद्रिगन्धवाहम्
मलयाचलपवनमिव । अन्वचलन् अनुसृत्य प्रययुः । स यथा गच्छति
भावः । भ्रमरझङ्कारैर्भृशं
तथैवैता अगमंस्तन्मार्गानुयायिन्य इति
प्रणदन्त्यो वायुचलनेन तदभिमुखं सविलासं प्रयान्त्य: पुष्पलता इव
कम्पराजमनुस
मृदुमधुरक़ाञ्चीगुणझणझणत्कारैस्सविलासत्वरितगमनैः
उपवन
या
रन्त्यो दीर्घापाङ्गास्ता भृशं दर्शनीया अभवन्निति वाक्यार्थोपमेयम् ॥
परिवहदनुरागपूरकल्पैः
पदरालितैरथ यावकैर्वधूनाम् ।
सरणिररुणतामतीव नीता
समजनि नूतनपल्लवास्तृतेव ॥
(6
373
-
3 11
॥ 3,