मधुराविजयम् /500
This page has not been fully proofread.
पञ्चमसर्गः
हृदयगोचरतामनिशं गतं
हरिहरात्मजमेव समालिखन् ॥ 71 ॥
363
उद्यता:
सुतनव इति ॥ शोभनाः तनवः यासां ताः सुतनवः सुन्द
राज्य: कम्पनप्रिया इत्यर्थः । ताः कः । मधूत्सवे वसन्तोत्सवे ।
कर्ग्यः
फलकम् चर्म तेषु तद्वद्विशालेषु चित्रलेखनयोग्येषु शिलादिषु । रतिपतिम्
मन्मथम् परिलेखितुम् आलेखितुम् तं चित्रयितुमित्यर्थः ।
सन्नद्धाः तदर्थं प्रयतमाना इति यावत् । तादृश्यः अनिशम् सदा
हृदयगोचरताम् मनस्साक्षात्कृतिविषयताम् मनसा साक्षात्कृतताम् ।
हृदयम् गोचरम् १ निवासस्थानम् यस्य तथोक्तः । तत्ताम् । ०५१
मनस्सान्निध्यमित्यर्थः । गोचरशब्दश्च स्थानवाची । ' पितृसद्मगोचर '
इत्यादौ तथा दर्शनात् । तां गतम् प्राप्तम् । मनसा सर्वदा साक्षा
त्क्रियमाणम् मनसि सदा सन्निधीयमानमित्यर्थः ।' गोचरसंचरे '
यद्वा ।
66
10
आत्मजः
अतएव
त्यादिना गोचरशब्दस्साधुः । तथाविधम् हरिहरात्मजम्
मनसिजः स इव हरिहर कम्पराज इत्युपमितसमासः ।
मन्मथसमममुं दृष्ट्वा स एवायमिति भ्रान्तिस्संजाता तासामिति भावः ।
अनेन कम्पराजस्य सौन्दर्यातिशयः प्रस्तूयते । हरिहर इति कम्पन
मान्तरम् । द्वितीयहरिहरोऽयमेवेति चरित्रपरिशीलनेन ज्ञायते ।
एवेत्यवधारणे ।
निरूपितमेतदन्यत्र मदीयान्ध्रव्याख्यापीठिकायाम् ।
तमेव नतु मन्मथम् । तास्तु मन्मथमेव लिखितं तं मन्यन्त इति
भाव: । समालिखन् व्यरचयन् चित्रयामासुः । पतिदेवतास्ता मन्मथ
लेखनाय प्रवृत्तास्तदाकारं भावयन्तश्चिरपरिचितस्वभावनाबलेन मनसा न्त्य ?
सदा साक्षात्क्रियमाणं मन्मथाकारं स्वभर्तारं कम्पराजमेव
इति भ्रान्त्या फलके लिलिखुरिति तात्पर्यार्थः । अत्रासंगतिभेदोऽ
मन्मथ
इति तल्लक्ष
लङ्कारः ।
अन्यत्कतु प्रवृत्तस्य तद्विरुद्ध कृतिस्तथा
णात् ॥
11
1
हृदयगोचरतामनिशं गतं
हरिहरात्मजमेव समालिखन् ॥ 71 ॥
363
उद्यता:
सुतनव इति ॥ शोभनाः तनवः यासां ताः सुतनवः सुन्द
राज्य: कम्पनप्रिया इत्यर्थः । ताः कः । मधूत्सवे वसन्तोत्सवे ।
कर्ग्यः
फलकम् चर्म तेषु तद्वद्विशालेषु चित्रलेखनयोग्येषु शिलादिषु । रतिपतिम्
मन्मथम् परिलेखितुम् आलेखितुम् तं चित्रयितुमित्यर्थः ।
सन्नद्धाः तदर्थं प्रयतमाना इति यावत् । तादृश्यः अनिशम् सदा
हृदयगोचरताम् मनस्साक्षात्कृतिविषयताम् मनसा साक्षात्कृतताम् ।
हृदयम् गोचरम् १ निवासस्थानम् यस्य तथोक्तः । तत्ताम् । ०५१
मनस्सान्निध्यमित्यर्थः । गोचरशब्दश्च स्थानवाची । ' पितृसद्मगोचर '
इत्यादौ तथा दर्शनात् । तां गतम् प्राप्तम् । मनसा सर्वदा साक्षा
त्क्रियमाणम् मनसि सदा सन्निधीयमानमित्यर्थः ।' गोचरसंचरे '
यद्वा ।
66
10
आत्मजः
अतएव
त्यादिना गोचरशब्दस्साधुः । तथाविधम् हरिहरात्मजम्
मनसिजः स इव हरिहर कम्पराज इत्युपमितसमासः ।
मन्मथसमममुं दृष्ट्वा स एवायमिति भ्रान्तिस्संजाता तासामिति भावः ।
अनेन कम्पराजस्य सौन्दर्यातिशयः प्रस्तूयते । हरिहर इति कम्पन
मान्तरम् । द्वितीयहरिहरोऽयमेवेति चरित्रपरिशीलनेन ज्ञायते ।
एवेत्यवधारणे ।
निरूपितमेतदन्यत्र मदीयान्ध्रव्याख्यापीठिकायाम् ।
तमेव नतु मन्मथम् । तास्तु मन्मथमेव लिखितं तं मन्यन्त इति
भाव: । समालिखन् व्यरचयन् चित्रयामासुः । पतिदेवतास्ता मन्मथ
लेखनाय प्रवृत्तास्तदाकारं भावयन्तश्चिरपरिचितस्वभावनाबलेन मनसा न्त्य ?
सदा साक्षात्क्रियमाणं मन्मथाकारं स्वभर्तारं कम्पराजमेव
इति भ्रान्त्या फलके लिलिखुरिति तात्पर्यार्थः । अत्रासंगतिभेदोऽ
मन्मथ
इति तल्लक्ष
लङ्कारः ।
अन्यत्कतु प्रवृत्तस्य तद्विरुद्ध कृतिस्तथा
णात् ॥
11
1