मधुराविजयम् /467
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
"
वियत् आकाशः । ' वियद्विष्णुपदं वापि पुंस्याकाशविहायसी ' इत्यमरः ॥
तत् कर्म । प्रकटाः स्फुटार फेनक़दम्बका डिण्डीरपिण्डा' तैः कर्बुरम्
चित्रम् स्वगतनैल्येन फेनसंजातवैशद्येन चेत्यर्थः । 'चित्रं किमर
कल्माषशबलैताश्च कर्बुरे इत्यमरः । गताः अपगता:
परित्यक्ताः ।
गमे कर्तरि क्तः । विद्रुमाः प्रवाला: यस्मात् । तथाविधम् । अम्बु
निधे: समुद्रस्य जलम् उदकमिव अलक्ष्यत अदर्शि अज्ञायि ।
दर्शनाङ्कयोः – कर्मणि लङ् । अम्बुधौ विद्रुमा यदि न
फेनराशिना घवलं स्वाकारेण नीलं च समुद्रजलं शरन्मेघखण्डैर्धवलं
स्वनैल्येन नीलं च गगनमनुकुर्यादिति तात्पर्यार्थः ।
लक्ष
नभसि समुद्रजलतादात्म्यसंभावनेति द्रव्योत्प्रेक्षा ॥
सूर्याचन्द्रमसोर्दीप्तिमत्तां कीर्तयति
3303
-
नियतमम्बुदशाणनिघर्षणा
दतिमहस्कमहस्करमण्डलम् ।
अजनि वर्षविधोरपि वार्षिक
र्ज़लधरैः परिपीतमिवोज्ज्वलम् ॥
(
43
नियतमिति ॥ अम्बुदा: नीलमेघा त एव शाणा:
रपि नीलत्वेन साम्यादेवमुक्तिः ।
मरः । तत्र निघर्षणम् संघट्टनम् । तैः संघर्षणमिति च
शाणस्तु निकष: कषः
तस्मादिवेति गम्योत्प्रेक्षा । अहस्करमण्डलम् सूर्यबिम्बम् ।
हस्करब्रघ्नप्रभाकरविभाकराः ' इति ' बिम्बोऽस्त्री मण्डलं त्रिषु '
(
भास्करा
तथोक्तम् । दीप्त्याऽतिशयितं सदित्यर्थः ।
यस्य
शेषाद्विभा ' षेति कप् ।
तथाविधम् । अजनि अभूत् । नियतम् ध्रुवमिति संभाव्यते । वर्षासु
भवाः वार्षिकाः। ' वर्षाम्यष्ठ' गति ठक् । तादृशैः मेघैः वर्षा
।
"
11
उभयो
इत्य
गम्यते ।
7
इति चामरः । तत् कर्तृ । अति अधिकम् महः तेज:
"
वियत् आकाशः । ' वियद्विष्णुपदं वापि पुंस्याकाशविहायसी ' इत्यमरः ॥
तत् कर्म । प्रकटाः स्फुटार फेनक़दम्बका डिण्डीरपिण्डा' तैः कर्बुरम्
चित्रम् स्वगतनैल्येन फेनसंजातवैशद्येन चेत्यर्थः । 'चित्रं किमर
कल्माषशबलैताश्च कर्बुरे इत्यमरः । गताः अपगता:
परित्यक्ताः ।
गमे कर्तरि क्तः । विद्रुमाः प्रवाला: यस्मात् । तथाविधम् । अम्बु
निधे: समुद्रस्य जलम् उदकमिव अलक्ष्यत अदर्शि अज्ञायि ।
दर्शनाङ्कयोः – कर्मणि लङ् । अम्बुधौ विद्रुमा यदि न
फेनराशिना घवलं स्वाकारेण नीलं च समुद्रजलं शरन्मेघखण्डैर्धवलं
स्वनैल्येन नीलं च गगनमनुकुर्यादिति तात्पर्यार्थः ।
लक्ष
नभसि समुद्रजलतादात्म्यसंभावनेति द्रव्योत्प्रेक्षा ॥
सूर्याचन्द्रमसोर्दीप्तिमत्तां कीर्तयति
3303
-
नियतमम्बुदशाणनिघर्षणा
दतिमहस्कमहस्करमण्डलम् ।
अजनि वर्षविधोरपि वार्षिक
र्ज़लधरैः परिपीतमिवोज्ज्वलम् ॥
(
43
नियतमिति ॥ अम्बुदा: नीलमेघा त एव शाणा:
रपि नीलत्वेन साम्यादेवमुक्तिः ।
मरः । तत्र निघर्षणम् संघट्टनम् । तैः संघर्षणमिति च
शाणस्तु निकष: कषः
तस्मादिवेति गम्योत्प्रेक्षा । अहस्करमण्डलम् सूर्यबिम्बम् ।
हस्करब्रघ्नप्रभाकरविभाकराः ' इति ' बिम्बोऽस्त्री मण्डलं त्रिषु '
(
भास्करा
तथोक्तम् । दीप्त्याऽतिशयितं सदित्यर्थः ।
यस्य
शेषाद्विभा ' षेति कप् ।
तथाविधम् । अजनि अभूत् । नियतम् ध्रुवमिति संभाव्यते । वर्षासु
भवाः वार्षिकाः। ' वर्षाम्यष्ठ' गति ठक् । तादृशैः मेघैः वर्षा
।
"
11
उभयो
इत्य
गम्यते ।
7
इति चामरः । तत् कर्तृ । अति अधिकम् महः तेज: